×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Cystoizosporoza

dr n. med. Anna Parfieniuk-Kowerda
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Co to jest cystoizosporoza i jakie są jej przyczyny?

Cystoizosporoza (dawniej nazywana izosporozą) jest biegunkową chorobą wywołaną przez pierwotniaka Cystoisospora belli. Pierwotniak ten jest pasożytem wyłącznie człowieka, nie zidentyfikowano dotychczas rezerwuaru zwierzęcego.

Do zarażenia człowieka dochodzi drogą fekalno-oralną lub pokarmową przez zanieczyszczony pokarm lub wodę. Skażenie następuje, gdy do środowiska dostaną się z odchodami ludzkimi oocysty pierwotniaka. W ciągu około 2 dni przebywania poza organizmem ludzkim cysty dojrzewają i stają się inwazyjne, a następnie mogą zostać przeniesione (w zanieczyszczonej wodzie, pokarmie lub na brudnych rękach) na kolejne osoby. Z uwagi na fazę cyklu rozwojowego Cystoisospora belli przebiegającą bezwarunkowo poza organizmem ludzkim (dojrzewanie oocyst) trwającą 1-2 dni, bezpośrednie przeniesienie choroby z człowieka na człowieka jest mało prawdopodobne.

Jak często występuje cystoizosporoza?

Pierwotniak Cystoisospora belli jest spotykany na całym świecie. Cystoizosporoza może wystąpić w Polsce jako choroba przywleczona przez podróżnych/migrantów z krajów endemicznego występowania. Zarażenia są szczególnie rozpowszechnione w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej. Rejony endemicznego występowania cystoizosporozy obejmują Afrykę, Australię, Karaiby, Amerykę Łacińską i Azję Południowo-Wschodnią. Zarażenie Cystoisospora belli jest bardzo rzadkie u osób z prawidłową odpornością. Opisywano pojedyncze ogniska zachorowań w instytucjach opieki przewlekłej. Cystoisospora belli może być przyczyną biegunki podróżnych podczas pobytu lub po powrocie z krajów endemicznego występowania tego pierwotniaka.

W populacji zakażonych HIV w krajach rozwijających się cystoizosporoza dotyczy 8-40% pacjentów i jest główną przyczyną rozpoznania AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności) u około 3% chorych. W krajach rozwiniętych rozpoznanie cystoizosporozy u chorych z AIDS jest incydentalne, na przykład w USA dotyczy przede wszystkim imigrantów oraz osób żyjących w złych warunkach w południowej części kraju. Wynika to z rozpowszechnienia chemioprofilaktyki innych chorób pasożytniczych (np. pneumocystozowego zapalenia płuc) u pacjentów z głębokim deficytem odporności.

Jak się objawia cystoizosporoza?

U osób z prawidłową odpornością objawy choroby wywołanej przez Cystoisospora belli są zazwyczaj łagodne, zaś przebieg samoograniczający. Choroba przebiega odmiennie u osób z niedoborami odporności, u których proces chorobowy jest bardziej nasilony i długotrwały. Zarażenia Cystoisospora belli najczęściej stwierdza się w populacji osób z upośledzeniem odporności spowodowanym zakażeniem HIV, jednak rozpoznawano je także u osób z nowotworami krwi i układu immunologicznego (białaczki, chłoniaki) oraz po przeszczepieniu nerek lub wątroby.

Okres inkubacji cystoizosporozy wynosi 3-14 dni. Głównym objawem jest wodnista, przedłużająca się do 2-3 tygodni biegunka, której mogą towarzyszyć kurczowe bóle brzucha, utrata apetytu, nudności, wymioty, a nawet gorączka. Stolec w cystoizosporozie może zawierać domieszkę śluzu, ale nie zawiera krwi. U osób z niedoborami odporności objawy mogą się utrzymywać przewlekle prowadząc do zagrażających życiu zaburzeń wodno-elektrolitowych. U chorych z AIDS opisywano powikłania w postaci zapalenia pęcherzyka żółciowego lub rozsianego zakażenia obejmującego różne narządy i tkanki.

W badaniu fizykalnym lekarz może stwierdzić objawy odwodnienia różnego stopnia (np. wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej, utratę elastyczności skóry, suchość skóry, przyspieszoną czynność serca, przyspieszony oddech, obniżone ciśnienie tętnicze). Postępujące odwodnienie może prowadzić do niewydolności nerek i zmniejszenia ilości wydalanego moczu, aż do bezmoczu. Zaburzenia elektrolitowe w przebiegu biegunki czasem prowadzą do zaburzeń rytmu serca, bolesnych skurczów mięśni i zaburzeń czucia. W badaniu stwierdza się często tkliwość brzucha oraz wzmożoną perystaltykę podczas osłuchiwania jamy brzusznej.

Co należy robić w przypadku wystąpienia objawów cystoizosporozy?

W przypadku podejrzenia cystoizosporozy należy się zgłosić do lekarza rodzinnego. Ciężki przebieg choroby może wymagać hospitalizacji i zapewnienia prawidłowego nawodnienia oraz leczenia zaburzeń elektrolitowych. Wystąpienie objawowej cystoizosporozy jest powodem do wykonania badania w kierunku zakażenia HIV.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie cystoizosporozy?

Do zarażenia Cystoisospora belli predysponuje pobyt w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej. Pacjent powracający z tych regionów, u którego wystąpiły objawy wodnistej, przedłużającej się lub nawracającej biegunki, powinien się zgłosić do lekarza w celu wykonania mikroskopowego badania parazytologicznego kału, które jest podstawą rozpoznania zarażeń pierwotniakami i innymi pasożytami. Zwykle trzeba oddać do zbadania co najmniej 3 próbki kału, aby potwierdzić lub wykluczyć podejrzenie choroby pasożytniczej. Badanie parazytologiczne dokładnie wskazuje na gatunek pierwotniaka na podstawie charakterystycznego wyglądu oocyst w przypadku Cystoisospora belli. Cystoizosporoza jest chorobą wskaźnikową AIDS, dlatego u każdej osoby z potwierdzonym zarażeniem Cystoisospora belli należy wykonać diagnostykę zakażenia HIV.

Jakie są metody leczenia cystoizosporozy?

W terapii cystoizosporozy stosuje się określone antybiotyki lub leki przeciwpasożytnicze. Kuracja trwa 2-4 tygodni. Leczenie skraca czas utrzymywania się objawów choroby, a poprawę obserwuje się zwykle po 2-3 dniach terapii. W przypadku osób z niedoborami odporności po zakończonym leczeniu istnieje duże ryzyko nawrotu zarażenia, dlatego w tej grupie osób konieczna jest długotrwała chemioprofilaktyka. Duże znaczenie ma leczenie wspomagające, objawowe, lekkostrawna dieta, nawodnienie i zapobieganie zaburzeniom elektrolitowym. W przypadku ciężkiego stanu chorego konieczne może być leczenie w warunkach szpitalnych.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie cystoizosporozy?

U osoby z prawidłową odpornością cystoizosporoza jest chorobą o łagodnym przebiegu i bardzo dobrym rokowaniu. Celowana terapia skraca czas utrzymywania się objawów.

U osoby z upośledzeniem odporności, takim jak AIDS, zarażenie Cystoisospora belli wywołuje objawy ciężkiej, przewlekłej lub nawracającej biegunki prowadzącej do zagrażających życiu powikłań (odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe). W tej grupie chorych wskazana jest długotrwała, często wieloletnia, profilaktyka zarażenia za pomocą określonych antybiotyków do czasu poprawy funkcji układu immunologicznego.

Co należy robić po zakończeniu leczenia cystoizosporozy?

U osób z prawidłową odpornością rokowanie jest dobre. Po wyleczeniu nie ma konieczności regularnych badań ani kontroli. U osób z niedoborami odporności leczenie i chemioprofilaktyka trwają wiele lat, zaś po ich zakończeniu może dochodzić do nawrotów choroby. Przez ten czas pacjent powinien pozostawać pod opieką lekarza w specjalistycznej poradni chorób zakaźnych lub poradni dla osób zakażonych HIV.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na cystoizosporozę?

Zarażeniom Cystoisospora belli można zapobiec unikając spożywania wody i żywności, które potencjalnie mogą być zanieczyszczone oocystami pierwotniaka. Podczas podróży do krajów o niskich standardach sanitarno-higienicznych nie należy spożywać pokarmów zakupionych od ulicznych sprzedawców, owoców morza, nieprzegotowanej wody, napojów z dodatkiem kostek lodu. Nie należy korzystać z kąpieli w zbiornikach z potencjalnie zanieczyszczoną wodą. Istotne znaczenie ma również higiena osobista i prawidłowa higiena rąk: mycie rąk z użyciem mydła i ciepłej wody po korzystaniu z toalety lub zmianie pieluch oraz przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków.

06.06.2017
Zobacz także
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
  • Biegunki wywołane przez pałeczki Salmonella (salmonellozy)
  • Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS)
  • Zakażenie HIV
Wybrane treści dla Ciebie
  • Przywrzyce
  • Trypanosomoza amerykańska (choroba Chagasa)
  • Trichurioza
  • Diagnostyka zarażeń pasożytniczych
  • Hymenolepioza
  • Blastocystoza
  • Sarkocystoza
  • Włośnica
  • Sparganoza
  • Toksoplazmoza
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta