Otyłość jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych XXI w. Zagrożenia jakie wiążą się z nadmierną masą ciała, w tym nadmiarem tkanki tłuszczowej znane są od wielu lat. Prowadzone w ostatniej dekadzie intensywne badania nad składem ciała, pozwalające na dokładne określenie dystrybucji tkanki tłuszczowej w organizmie pozwoliły również na bardziej precyzyjne zdefiniowanie grup charakteryzujących się podwyższonym ryzykiem globalnym, wynikającym z nadmiaru tkanki tłuszczowej. Już w latach 80. XX wieku zauważono, że u niektórych osób z prawidłową masą ciała obserwuje się zaburzenia metaboliczne podobne do tych, które występują u osób otyłych, charakteryzujących się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha. Osoby takie określano jako metabolicznie otyłe z prawidłową masą ciała (metabolically obese normal weight – MONW).
Fot. iStock.com
Obecnie, opierając się przede wszystkim na badaniach pozwalających na ocenę dystrybucji tkanki tłuszczowej, wyróżnia się dwa główne fenotypy. Pierwszą grupę stanowią osoby, które pod względem wyglądu zewnętrznego określamy jako szczupłe, dokładne badania obrazowe wskazują jednak na znaczą ilość trzewnej tkanki tłuszczowej. Tę grupę kwalifikuje się do fenotypu TOFI (thin outside fat inside), czyli szczupłe zewnętrznie otyłe wewnętrznie. Drugą grupę stanowią osoby, których wygląd zewnętrzny mógłby wskazywać na dużą ilość tkanki tłuszczowej, jednak badania obrazowe nie do końca to potwierdzają, osoby te cechuje duża ilość podskórnej a nie trzewnej tkanki tłuszczowej. Zaliczane one są do fenotypu FOTI (fat outside thin inside), czyli otyłych na zewnątrz jednak szczupłych wewnętrznie. Obie grupy, z uwagi na różnice w ilości trzewnej i podskórnej tkanki tłuszczowej charakteryzują się innym ryzykiem ogólnym, a w szczególności ryzykiem rozwoju chorób o podłożu metabolicznym, chorób układu sercowo-naczyniowego.
Tkanka tłuszczowa trzewna i podskórna różnią się nie tylko pod względem morfologicznym, ale i funkcjonalnym. Badania wskazują, że dużo większą aktywność metaboliczną wykazuje tkanka trzewna. Jest bardziej wrażliwa na działanie lipolitycznych amin katecholowych, jest też hormonalnie znacznie bardziej aktywna niż tkanka podskórna. Wpływa na powstawanie insulinooporności, zaburzeń w gospodarce węglowodanowej, przyspiesza rozwój cukrzycy, nadciśnienia tętniczego a przez to przyczynia się do zwiększenia ryzyka sercowo-naczyniowego. Prowadzone przez lata badania udowodniły, że osoby otyłe, charakteryzujące się znaczną ilością trzewnej tkanki tłuszczowej, obciążone są większym ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonów, zarówno z przyczyn kardiologicznych, jak i zgonów w ogóle. Dużo gorsze rokowanie mogą mieć więc osoby o fenotypie TOFI.
Jeżeli jednak osoby te nie zauważają zewnętrznych cech wyglądu wyraźnie wskazujących na konieczność redukcji tkanki tłuszczowej, to wprowadzenie jakichkolwiek działań prewencyjnych może być niezwykle trudne.
