Smaczliwka czyli awokado

Inspiracją do zajęcia się tym owocem, wiecznie zielonego drzewa z rodziny wawrzynowatych z Ameryki Środkowej, było postawione przez pewnego sympatycznego pana pytanie, czy stosowanie zamiast masła pasty z awokado może mu zaszkodzić, a w domyśle, czy zmieni jego sylwetkę.

Poszukiwania na temat Persea americana (P. gratissima), bo takie są łacińskie nazwy gruszki awokado (inna nazwa), okazały się bardzo ciekawe. Począwszy od wskazań dietetycznych, sposobu serwowania w postaci różnego typu dań, wywoływania alergii do zastosowania leczniczego, to wydaje się być chyba szeroki wachlarz dla tego smacznego owocu.

Opis botaniczny

Do krajów, które uprawiają drzewo awokado, należą Stany Zjednoczone. Spośród prawie 500 odmian siedem jest hodowanych w ich kraju, a z tego odmiana Hass dostarcza prawie 95% owoców. Samo drzewo osiąga wzrost do 20 m, a owoce o kształcie gruszki mają długość od 7 do 20 cm, przy wadze od 100 g do 1000 g, czyli prawie kilograma. W środku owocu znajduje się centralnie umieszczona duża pestka (3-5 cm średnicy). Niektórym wielbicielom tego owocu udaje się wyhodować drzewko z nasiona (zob. californiaavocado.com).

Etymologia

Polska nazwa smaczliwka odbiega znacznie od wyrazu awokado, mimo że tym, którzy lubią ten owoc wydaje się być jak najbardziej odpowiednia ze względu na delikatność i smakowitość jadalnego miąższu. Przed przybyciem Hiszpanów do Ameryki Środkowej ludność tamtejsza znała już owoce awokado, a było to prawie 5 tys. lat p.n.e. Hiszpańscy konwiskadorzy wśród owoców upodobali sobie też awokado, które przygotowywały im w formie różnych potraw indiańskie „konkubiny białego boga”. Stąd dochodzimy do pochodzenia nazwy od testicle oddającej kształt owocu. Inni nazwę jej wywodzą od określenia Majów i Azteków gualt, z której Hiszpanie utworzyli avocado.

Wartość odżywcza

Awokado w Europie prawie nie było znane do drugiej wojny światowej, mimo że na Florydzie i w Kalifornii uprawiano je od powstania Stanów Zjednoczonych. Obecnie prawie w każdym polskim sklepie warzywnym można kupić te owoce. Warto wiedzieć, że według krajowych „Tabel składu i wartości odżywczej żywności” 100 g produktu jadalnego (czyli bez skórki i pestki) dostarcza ono 160 kcal, 74,3 g wody, 2,0 g białka, 7,4 g węglowodanów, 15,3 g tłuszczu (1,80 g kwasy tłuszczowe nasycone, 11,51 g jednonienasycone, 1,33 g wielonienasycone) i 1,7 g błonnika.

Rozważając wartość energetyczną, to dostarcza jej najwięcej ze znanych owoców. Czyli idąc dalej tym tokiem myślenia, nie jest wskazane jego jedzenie w diecie niskoenergetycznej?

Mit ten obaliła grupa naukowców z Republiki Południowej Afryki. Podczas badania podawali do jedzenia grupie osób (wskaźnik masy ciała BMI powyżej 27 kg/m² czyli nadwaga) dietę niskoenergetyczną, zawierającą 200 g awokado dziennie o średniej zawartości 30,6 g tłuszczu, zastępując inne tłuszcze do smarowania - margarynę, masło czy olej. Grupa kontrolna miała dietę o takiej samej wartości energetycznej, ale bez awokado. Dieta była stosowana przez 6 tygodni. Po tym czasie okazało się, że spadek na masie ciała był podobny w obu grupach, podobnie jak BMI i zawartość procentowa tłuszczu, która uległa znacznej obniżce.

Lateks i awokado

Wydawałoby się, że te dwa tak odmienne produkty jak guma lateksowa i awokado nie powinny mieć ze sobą nic wspólnego, poza amerykańskim pochodzeniem. Okazuje się jednak, że połączył je tzw. „lateksowy syndrom diety”. Problem dotyczy naturalnego lateksu, czyli mleczka kauczukowego. Otrzymywane jest ono z drzewa Hevea brasiliensis. W jego skład wchodzi więcej niż 35 białek potencjalnie alergizujących.

Naturalna guma kauczukowa znajduje zastosowanie w bardzo wielu produktach używanych w opiece medycznej – są to rękawiczki, rurki, strzykawki, taśmy jak również prezerwatywy. American College of Allergy, Asthma and Immunology (ACAAI) podaje, że prawie 40 000 produktów może zawierać naturalny kauczuk. Okazuje się, że u osób, które mają uczulenie na lateks pojawia się reakcja krzyżowa na szereg owoców, w tym najczęściej wymieniane jest awokado (zob. Uczulenie na lateks).

Owoce awokado jako suplement diety

Jedzenie owoców i warzyw bogatych w karotenoidy jest łączone z obniżeniem ryzyka pojawiania się szeregu chorób w tym nowotworów, choroby niedokrwiennej serca, zwyrodnienia plamki ocznej i powstawania zaćmy.

W badaniach opublikowanych przez Unlu i wsp. w 2005 r. wskazano, że owoce awokado są bogatym źródłem takich składników odżywczych jak witamina E, luteina, glutation, beta-stitosterol, kwas foliowy, potas, magnez i błonnik pokarmowy i udowodniono, że dodatek awokado lub spożywanie salsy (w wydaniu meksykańskim, czyli pikantnego sosu ze zmiksowanych z przyprawami warzyw na bazie awokado) powoduje istotny wzrost absorpcji karotenoidów.

Awokado a prostata

Coraz więcej wiemy na temat naturalnych produktów wspomagających zarówno zapobieganie jak i terapię prostaty. Jakkolwiek awokado jest potocznie znane ze względu na zawartość swoich kwasów tłuszczowych jednonienasyconych, to warto pamiętać o tym, że zawiera największą ilość luteiny spośród zwyczajowo spożywanych owoców, jak również innych karotenoidów (zeoksantyny, alfa-karotenu, beta-karotenu) oraz witaminy E. Lu i jego koledzy zwracają uwagę, że obecność jednonienasyconych kwasów tłuszczowych znacznie podnosi bioaktywność pozostałych związków, uznanych jako mających działanie przeciwkancerogenne. A znacznie istotniejsze jest ich dodatkowe stwierdzenie, że wyodrębniona czysta luteinama jednak ma znacznie słabsze działanie niż ta, która pochodzi z owocu awokado, gdyż wtedy jest otoczona innymi naturalnymi składnikami tego owocu.

Hipokamp czyli kojarzenie

Hipokamp jest tym tworem mózgu, który decyduje o naszej osobowości. Może nie jest to naukowe stwierdzenie, ale w pełni oddaje istotę problemu tego zjawiska.

Okazuje się, że i tam swoje „trzy grosze” ma awokado. Co prawda, jedynie na szczurach zostały do tej pory potwierdzone pozytywne efekty działania awokado w chorobie niedokrwiennej, gdy badano oddziaływanie na komórki hipokampa. Musimy jednak pamiętać, że badania, gdy mamy do czynienia z produktem żywnościowym, są znacznie bardziej skomplikowane niż, gdy dotyczą pojedynczych związków zamkniętych w nośnikach preparatów farmaceutycznych. A w tym przypadku jeszcze dodatkowo mamy zwierzęta jako obiekt obserwacji.

Zastosowanie w kuchni

Ameryka (południowe stany USA i Ameryka Południowa) stosuje awokado roztarte na masło z dodatkiem przypraw, kreole z Oceanu Indyjskiego podają na deser, najczęściej z cukrem i z cytryną.

Autorce najbardziej smakuje awokado podzielone na pół, wyjęta pestka i w to miejsce wlana oliwa, posypane pieprzem i skropione mocno cytryną. Bardziej wyrafinowana przystawka to wypełnienie pustego miejsca po pestce sałatką z krewetek w sosie Long Island (można go zastąpić wymieszanym keczupem ze śmietaną) i podanie na pokrojonej lodowej sałacie zielonej.

A na koniec odpowiedź na postawione pytanie osoby, która sprowokowała ten przegląd. Tak, panowie jak najbardziej powinni zamiast masła stosować zwyczaje kuchni meksykańskiej, czyli np. do smarowania chleba używać zmiksowany owoc awokado z dodatkiem ugotowanych warzyw!