Wskazania do przeszczepienia płuc

Pytanie nadesłane do redakcji

Chory jest w tej chwili pod respiratorem z powodu niewydolności płuc. Wcześniej był leczony na śródmiąższowe zwłóknienie płuc. Czy możliwe jest przeszczepienie płuc?

Odpowiedziała

lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego

Wskazaniami do przeszczepienia są:

1. Choroby obturacyjne
   • POChP
   • Rozedma płuc wskutek niedoboru alfa₁-antytrypsyny
   • Zarostowe zapalenie oskrzelików
2. Choroby śródmiąższowe płuc
   • Idiopatyczne włóknienie płuc
   • Polekowe włóknienie płuc
   • Włóknienie w wyniku innych chorób (w tym włóknienie w wyniku kolagenoz i sarkoidozy)
3. Choroby zapalne płuc
   • Mukowiscydoza
4. Choroby naczyń płucnych
   • Pierwotne nadciśnienie płucne
   • Zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne
   • Zespól Eisenmengera

Jak widać śródmiąższowe włóknienie płuc znajduje się we wskazaniach do przeszczepienia płuca, ale pamiętać należy, że każdego chorego kwalifikuje się indywidualnie.

Do przeszczepienia płuc kwalifikuje się osoby w schyłkowym okresie choroby, gdy pomimo intensywnego leczenia nie uzyskuje się poprawy i narasta ryzyko zgonu.

Transplantacja płuc obarczona jest dość dużym ryzykiem i dlatego oprócz wskazań należy rozważyć przeciwwskazania do zabiegu, do których należą m.in.:

1. choroba nowotworowa w ostatnich dwóch latach
2. zaawansowane choroby wątroby serca i nerek
3. zakażenia, a zwłaszcza HBV, HIV, HCV
4. znaczna deformacja klatki piersiowej
5. brak współpracy z chorym i brak wsparcia rodziny
6. niepoddające się leczeniu choroby psychiczne
7. uzależnienie od nałogów (nikotynizm, alkoholizm, narkomania), sześć miesięcy przed kwalifikacją chory musi być wolny od nałogów.

Względnymi przeciwwskazaniami są:

1. wiek powyżej 65 lat
2. kolonizacja bakteriami, prątkami gruźlicy, wirusami, grzybami opornymi na leczenie
3. niedowaga (BMI <18) lub nadwaga (BMI >30)
4. zaawansowana osteoporoza.

W Polsce oczekuje się na przeszczepienie ok. 14 miesięcy, w związku z tym rozróżniamy kierowanie na kwalifikację do przeszczepienia, kiedy leczący pulmonolog uznaje, że choroba jest nieodwracalna i włączone optymalne leczenie przestało przynosić efekty. Po wykonaniu licznych badań w ośrodku kwalifikującym do przeszczepienia, jeżeli pacjent spełnia kryteria kwalifikacji i uznaje się przeszczepienie jako jedyną metodę leczenia, chory zostaje wpisany na krajową listę oczekujących na przeszczep i od tej chwili przechodzi pod stałą opiekę ośrodka przeszczepiającego płuca.

W Polsce oficjalnie zarejestrowane jako posiadające kwalifikacje i środki są cztery ośrodki: śląski prof. Zembali i szczeciński prof. Grodzkiego oraz ośrodek w Poznaniu i Warszawie. Kwalifikacje do przeszczepienia można jednak uzyskać w wielu ośrodkach i Klinikach Chorób Płuc w całej Polsce. Skierowanie do tych ośrodków można otrzymać od swojego pulmonologa, jeżeli się spełnia wyżej określone kryteria. Do ośrodka należy się zgłosić ze skierowaniem i pełną dokumentacją kliniczną.

W trakcie kwalifikacji wykonuje się u chorego liczne badania, m.in.

• serologiczne w kierunku chorób wirusowych HIV, HCV, HBV
• stopnia immunizacji dla cytomegalowirusa, wirusa Epsteina i Barr, ospy wietrznej i toksoplazmozy
• 24-godzinna zbiórka moczu w celu obliczenia dobowego klirensu kreatyniny i dobowego białkomoczu
• plwociny wraz z posiewem i antybiogramem
• w kierunku prątków i grzybów
• densytometryczne kości
• radiologiczne klatki piersiowej
• ilościowa scyntygrafia wentylacyjno-perfuzyjna
• tomografia komputerowa klatki piersiowej
• pełen zestaw badań czynnościowych układu oddechowego (spirometria, bodypletyzmografia, dyfuzja)
• sześciominutowy test chodu, jeśli nie był wykonywany w przeciągu ostatnich sześciu tygodni
• próba tuberkulinowa, Quantiferon
• kardiologiczne:
• onkologiczne: badanie cytologiczne plwociny lub BAL, CEA, PSA
• USG jamy brzusznej
• ginekologiczne
• ocena stomatologiczna
• konsultacje: koordynatora do spraw przeszczepów, pracownika opieki socjalnej.

Ponadto u chorych należy wykonać wszelkie inne badania wynikające z ich stanu zdrowia i chorób towarzyszących. Ośrodki przeszczepiające same decydują, które z tych badań wykonywane są ambulatoryjnie, a które wymagają hospitalizacji w ośrodku.

Obawiam się, niestety, że nawet jeżeli nie istnieją przeciwwskazania do transplantacji, to dopóki chory wymaga respiratora, a nie był wcześniej kwalifikowany do przeszczepienia, to obecnie nie ma takiej możliwości. Ponadto nie wiem nic o stopniu zaawansowania choroby, wieku chorego oraz ocenie pozostałych narządów czy ewentualnych przeciwwskazaniach, których jak widać lista jest długa, jednak konieczność wdrożenia leczenia respiratorem na ogół dyskwalifikuje chorych do przeszczepienia.