×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Klasyfikacja i skład szczepionek

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Co to jest szczepionka?

Szczepionka to preparat pochodzenia biologicznego zawierający antygeny, które stymulują układ odpornościowy naszego organizmu do wytworzenia nabytej odporności, zwanej uodpornieniem poszczepiennym. Zdolność do stymulowania układu odpornościowego określa się jako immunogenność. Szczepionki służą do kontrolowanego uzyskiwania odporności porównywalnej z uodpornieniem naturalnym nabywanym po zakażeniu dzikim drobnoustrojem. W Farmakopei Europejskiej szczepionki zdefiniowano jako „preparaty zawierające antygeny, które są w stanie indukować u ludzi rozwój swoistej, czynnej odporności przeciwko czynnikowi zakaźnemu lub wytwarzanej przez niego toksynie lub antygenowi”.

Co zawierają szczepionki?

Szczepionki mogą zawierać:

  1. Drobnoustroje, które zostały inaktywowane (zabite) chemicznie lub fizycznie bez zniszczenia ich właściwości antygenowych.
  2. Żywe drobnoustroje pozbawione chorobotwórczości lub poddane działaniu zmniejszającemu ich chorobotwórczość (atenuowane) przy zachowaniu wystarczających właściwości antygenowych.
  3. Oczyszczone antygeny, uzyskane z drobnoustrojów metodą ekstrakcji, wydalane przez nie lub uzyskane metodą inżynierii genetycznej.

Jak działają szczepionki?

Szczepionki w kontrolowany sposób przygotowują układ odpornościowy na przyszłe "ataki" określonej choroby zakaźnej. Opracowano szczepionki zarówno przeciwko chorobom wirusowym, jak i bakteryjnym. Gdy chorobotwórczy drobnoustrój zaatakuje nasz organizm, układ odpornościowy wytwarza swoiste przeciwciała nacelowane na jego antygeny, które mają za zadanie „obezwładnienie” lub zniszczenie drobnoustroju.

W zależności od siły odpowiedzi immunologicznej oraz skuteczności przeciwciał może dojść do zwalczenia drobnoustroju lub może rozwinąć się choroba. Po przechorowaniu choroby specjalne komórki, które wytwarzają przeciwciała, zwane „komórkami pamięci immunologicznej”, pozostają w organizmie, chroniąc przed ponownym zachorowaniem przez wytwarzanie przeciwciał przy ponownym zetknięciu się z drobnoustrojem. Z tego powodu zwykle tylko raz w życiu choruje się na odrę, różyczkę czy ospę wietrzną. Jeśli po uprzednim kontakcie, będziemy narażeni na ten sam drobnoustrój chorobotwórczy w przyszłości, przeciwciała rozpoznają go i „obezwładnią”. Szczepionki opierają swoje działanie na tej samej właściwości układu odpornościowego. Zwykle zawierają zabite lub osłabione drobnoustroje lub ich fragmenty. Po podaniu szczepionki nasz układ odpornościowy wytwarza swoiste przeciwciała skierowane przeciw antygenom zawartym w szczepionce. W rezultacie, można uzyskać odporność na chorobę zakaźną bez zachorowania. Jeśli zostaniemy narażeni na kontakt z drobnoustrojem chorobotwórczym, który zawiera takie same antygeny, jak w szczepionce, nasz układ odpornościowy będzie przygotowany i skutecznie zwalczy zakażenie zanim dojdzie do rozwoju choroby.

Jak przechowywać szczepionki?

Szczepionki wymagają przechowywania w miejscu nienarażonym na działanie światła słonecznego w temperaturze 5ą3OC (jeśli producent nie określił innych wymagań). Szczepionek nie wolno zamrażać, gdyż wówczas tracą swoje właściwości antygenowe. W czasie całej drogi od wytwórcy do osoby szczepionej transport i przechowywanie musi gwarantować zapewnienie ciągłości zachowania prawidłowej temperatury, co określa się jako łańcuch chłodniczy albo „zimny łańcuch”.

Jak powinna być oznakowana szczepionka? Jakie informacje powinny być zawarte na ulotce i opakowaniu?

Opakowanie i dołączona do niego ulotka szczepionki zgodnie z wymogami przepisów powinny zawierać poniższe dane:

  • nazwę preparatu
  • numer serii produkcyjnej lub inne dane pozwalające na identyfikację serii
  • zalecaną dawkę oraz drogę podania
  • przeciwwskazania i środki ostrożności
  • warunki przechowywania (np. temperatura)
  • termin ważności (przydatności do użycia)
  • nazwy i stężenia użytych środków konserwujących
  • nazwy substancji pomocniczych: antybiotyków, adiuwantów, dodatków smakowych (szczepionki doustne, zwykle sacharoza) oraz substancji stabilizujących wchodzących w skład szczepionki
  • listę składników, które mogą wywołać działania niepożądane

W przypadku szczepionek liofilizowanych dodatkowo powinny zostać podane następujące dane:

  • określenie rodzaju i objętości płynu koniecznego do odtworzenia roztworu (rozpuszczenia szczepionki liofilizowanej)
  • informacja, jak długo można użyć szczepionki po jej odtworzeniu (rozpuszczeniu).

Jak dzieli się szczepionki?

Współczesne szczepionki można podzielić na różne kategorie, biorąc pod uwagę ich skład, pochodzenie i sposób wytwarzania. Antygeny drobnoustrojów można wykorzystywać w postaci naturalnej lub pozbawione toksyczności metodami chemicznymi (np. przez działanie formaldehydu) albo fizycznymi (np. przez ogrzewanie). Zwiększenie immunogenności, czyli miary pobudzenia układu odpornościowego przez szczepionkę, można uzyskać poprzez agregację, polimeryzację lub koniugowanie (łączenie) z silnie immunogennym nośnikiem, np. białkiem.

Podział szczepionek ze względu na rodzaj zawartych drobnoustrojów

Szczepionki bakteryjne

Szczepionki bakteryjne zwykle są zawiesinami o różnej mętności. Można je także poddać liofilizacji i wówczas przed podaniem wymagają przywrócenia formy płynnej w odpowiednim rozpuszczalniku. Z tego powodu stężenie bakterii (żywych lub inaktywowanych) w szczepionce podaje się w międzynarodowych jednostkach mętności. Toksoidy bakteryjne, czyli anatoksyny, uzyskuje się z toksyn białkowych (np. tężcowej i błoniczej), poprzez zmniejszenie do minimum ich toksyczności za pomocą różnych metod fizycznych (np. ogrzewanie) lub chemicznych, tak by zachować ich właściwości immunogenne. Toksoidy można następnie oczyszczać, rozcieńczać lub liofilizować i adsorbować na innych substancjach nośnikowych zwanych adiuwantami (np. sole glinu). Adsorbowane toksoidy zwykle mają postać zawiesiny o białawej lub szarawej barwie. Przy przechowywaniu mogą wytrącać osad i wymagają zmieszania przed podaniem.

Szczepionki wirusowe

Szczepionki wirusowe wytwarza się z wirusów hodowanych w organizmach zwierząt, embrionach ptaków (zarodki kurze), hodowlach komórkowych oraz tkankach lub hodowlach komórkowych poddanych modyfikacji genetycznej. W zależności od metody produkcji szczepionki wirusowe występują w postaci płynów o różnej mętności lub w postaci liofilizatu (wysuszonego proszku). Po ponownym rozpuszczeniu płynne preparaty liofilizowane mogą być bezbarwne lub zabarwione za pomocą wskaźników kwasowości (pH), np. czerwieni fenolowej.

Podział ze względu na cechy drobnoustrojów

Szczepionki żywe

Szczepionki żywe zawierają atenuowane, czyli osłabione szczepy drobnoustrojów pierwotnie chorobotwórczych o zminimalizowanej zjadliwości. Szczepionki żywe otrzymuje się poprzez wielokrotne pasażowanie wirulentnych szczepów w warunkach sprzyjających mutacjom i powstawaniu szczepów o nowych właściwościach, a następnie poszukiwaniu i wyborze szczepów, które utraciły zjadliwość. Po zidentyfikowaniu atenuowanego szczepu zakłada się hodowlę pierwotną oraz hodowle robocze, które następnie podlegają dokładnemu scharakteryzowaniu i stanowią podstawę dla wielokrotnego wytwarzania kolejnych bezpiecznych serii żywych szczepionek. Dawkę pojedynczej szczepionki określa się na podstawie zawartości atenuowanych drobnoustrojów.

Skuteczność żywych szczepionek wynika z namnażania się drobnoustrojów szczepionkowych w organizmie osoby zaszczepionej, co naśladuje naturalny przebieg choroby zakaźnej.

Wadą szczepionek żywych jest ryzyko możliwości wywołania zakażenia u osób z niedoborami odporności nawet przez osłabione drobnoustroje szczepionkowe. Z wymienionego powodu szczepionek żywych nie podaje się osobom w immunosupresji oraz kobietom ciężarnym. W praktyce szczepionki żywe są bezpieczne – ich działania niepożądane występują bardzo rzadko, zdecydowanie rzadziej niż powikłania po naturalnym przebyciu chorób zakaźnych, przed którymi chronią.

Atenuowane szczepionki wirusowe

Do stosowanych obecnie szczepionek zawierających żywe, atenuowane wirusy należą szczepionki przeciwko wirusom odry, świnki i różyczki (potrójna szczepionka MMR), szczepionka przeciw ospie wietrznej, szczepionki przeciwko rotawirusom, a także niedostępna w Polsce, adaptowana zimnem, żywa szczepionka przeciw grypie. Żywymi atenuowanymi szczepionkami są także: szczepionka przeciw żółtej gorączce oraz doustna szczepionka przeciw wirusowi polio. W Polsce szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz rotawirusom należą do szczepień obowiązkowych, a szczepionka przeciw ospie wietrznej jest obowiązkowa tylko dla wybranych dzieci z grup ryzyka i zalecana dla wszystkich pozostałych.

Atenuowane szczepionki bakteryjne

Przykładem żywych szczepionek bakteryjnych jest atenuowana szczepionka przeciwko gruźlicy (BCG) otrzymana przez wielokrotne pasażowanie prątka bydlęcego. Szczepionka BCG należy do szczepień obowiązkowych stosowanych u noworodków w Polsce. Żywą szczepionką jest także doustna szczepionka przeciwko cholerze (preparat niedostępny w Polsce - przyp. red.), stosowana w medycynie podróży.

Szczepionki inaktywowane (zabite)

Szczepionki inaktywowane, czyli zabite zawierają patogenne bakterie lub wirusy, które zostały zabite za pomocą ogrzewania lub chemikaliów (najczęściej formaldehydu). Ponieważ zabite drobnoustroje nie mogą się rozmnażać czy replikować informacji genetycznej (w przypadku wirusów) są bezpieczne, ale mniej immunogenne niż szczepionki żywe.

Inaktywowane szczepionki wirusowe

Do szczepionek zawierających inaktywowane wirusy należą między innymi szczepionki przeciwko polio, wściekliźnie, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A oraz kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Inaktywowane szczepionki bakteryjne pełnokomórkowe

Do szczepionek, które zawierają inaktywowane bakterie należą między innymi: pełnokomórkowa szczepionka przeciwko krztuścowi oraz pełnokomórkowa szczepionka przeciwko durowi brzusznemu. W Polsce nadal stosuje się rutynowo trójskładnikową szczepionkę DTPw zawierającą pełnokomórkowy komponent krztuścowy.

Inaktywowane szczepionki bakteryjne zawierające oczyszczone antygeny (toksoidy, szczepionki podjednostkowe, polisacharydowe i skoniugowane)

Nowsze szczepionki zawierają zwykle pojedyncze, wybrane i oczyszczone antygeny, które wzbudzają wytworzenie odporności przeciw drobnoustrojowi chorobotwórczemu, z którego zostały wyizolowane. Szczepionki wysoko oczyszczone są bardziej jednorodne i powtarzalne niż szczepionki, które zawierają całe drobnoustroje. Oczyszczone szczepionki powodują też mniej działań niepożądanych, jednak są zwykle mniej immunogenne niż całokomórkowe szczepionki bakteryjne czy szczepionki zawierające całe wirusy.

Szczepionki, które zawierają oczyszczone antygeny, można podzielić na dalsze podgrupy, biorąc pod uwagę budowę chemiczną i pochodzenie antygenów w nich zawartych. Antygeny używane we współcześnie używanych szczepionkach mogą być np. białkami bakteryjnymi i wirusowymi lub wielocukrami (polisacharydami) otoczki bakteryjnej. Wśród szczepionek wirusowych, np. przeciwko grypie, można wyróżnić szczepionki zawierające rozszczepione wirusy (ang. split vaccine), które zgodnie z nazwą składają się z rozkawałkowanych cząsteczek wirusa i szczepionki podjednostkowe (ang. subunit vaccine), które zawierają oczyszczone antygeny powierzchniowe. Szczepionki typu split uzyskuje się poprzez rozszczepienie wirusa lub bakterii (np. za pomocą rozpuszczalników lub metod fizycznych, jak ultradźwięki), na skutek którego powstaje mieszanina wielu różnorodnych antygenów. Z kolei w szczepionkach podjednostkowych zawarte są jedynie najbardziej immunogenne antygeny, wysoko oczyszczone białka powierzchniowe wirusa. Toksoidy, czyli anatoksyny to szczepionki, które zawierają toksyny bakteryjne pozbawione działania trującego z zachowaną immunogennością.

Najważniejszymi toksoidami są szczepionki przeciw błonicytężcowi. Przykładem innego toksoidu jest bezkomórkowa szczepionka przeciw krztuścowi, która jest wytwarzana metodami inżynierii genetycznej. Za jej pomocą uzyskano zmutowaną odmianę toksyny, która jest pozbawiona działania szkodliwego, natomiast cechuje się większą immunogennością niż toksyna krztuścowa unieczynniona chemicznie. Innym przykładem zastosowania inżynierii genetycznej jest pierwsza szczepionka rekombinowana, przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Współczesne szczepionki przeciwko HBV zawierają oczyszczony antygen powierzchniowy wirusa HBV (HBsAg), otrzymany z hodowli zmodyfikowanych genetycznie drożdży, które wytwarzają ten antygen dzięki wprowadzeniu do ich genomu genu, który go koduje. Najważniejsze zalety tej rekombinowanej szczepionki to świetny profil bezpieczeństwa oraz stała jakość. Szczepionki rekombinowane wyparły zupełnie wcześniej stosowane szczepionki wytwarzane z osocza osób zakażonych WZW typu B.

Antygenami szczepionkowymi mogą być również wielocukry otoczki niektórych bakterii, zarówno Gram-dodatnich (np. pneumokoków), jak i Gram-ujemnych (np. meningokoków lub pałeczek duru brzusznego). Przykładowymi szczepionkami, które zawierają wielocukry otoczki bakteryjnej są: szczepionka polisacharydowa przeciw meningokokom serogrupy A, C, W-135 oraz Y i 23-walentna, polisacharydowa szczepionka przeciw pneumokokom.

Największą wadą szczepionek polisacharydowych jest ich słaba immunogenność, gdyż polisacharydy nie pobudzają limfocytów T (antygeny T-niezależne), a tylko komórki typu B, które wytwarzają przeciwciała. Szczepionki polisacharydowe nie są dostatecznie skuteczne u dzieci w pierwszych 2 latach życia, choć ta grupa wiekowa jest najbardziej zagrożona zachorowaniem. Ponadto szczepionki polisacharydowe nie dają efektu pamięci immunologicznej, czyli silniejszej odpowiedzi na antygeny po podaniu dawki przypominającej szczepionki. Sposobem na pokonanie opisanych niedoskonałości szczepionek polisacharydowych okazało się ich związanie z białkiem nośnikowym. Mieszany antygen polisacharydowo-białkowy jest rozpoznawany przez limfocyty T (antygen T-zależny). W ten sposób otrzymuje się szczepionki koniugowane, których immunogenność jest znacznie wyższa w porównaniu z polisacharydowymi, zatem mogą być stosowane u niemowląt już od 2. miesiąca życia. Dodatkowo zyskuje się efekt pamięci, czyli znaczne zwiększenie odpowiedzi immunologicznej po podaniu dawki przypominającej szczepionki. Kolejną zaletą szczepionek koniugowanych jest aktywacja innych komórek prezentujących antygen (np. makrofagów) przez pomocnicze komórki T oraz komórki B, co dodatkowo zwiększa ich immunogenność.

Do najważniejszych szczepionek skoniugowanych należą szczepionki przeciwko pałeczce Haemophilus influenzae typu b (Hib), pneumokokom (PCV10, PCV13) oraz meningokokom serogrupy C. Na przykład, szczepionka skoniugowana przeciwko meningokokom C zawiera oligosacharyd uzyskany z Neisseria meningitidis serotypu C, skoniugowany z białkiem nośnikowym oraz adsorbowany na wodorotlenku glinu.

Podział szczepionek ze względu na liczbę antygenów i drobnoustrojów, przeciwko którym uodparniają

Szczepionki monowalentne

Zawierają antygeny drobnoustroju chorobotwórczego jednego rodzaju i tym samym uodparniają przeciwko jednej chorobie (np. szczepionka przeciwko WZW typu B, szczepionka przeciwko WZW typu A, szczepionka przeciwko tężcowi).

Szczepionki poliwalentne

Niektóre drobnoustroje chorobotwórcze są zróżnicowane w obrębie jednego gatunku na od kilku do kilkudziesięciu odmian antygenowych. Wówczas do uzyskania uodpornienia na chorobę zakaźną konieczna jest stymulacja układu odpornościowego za pomocą podobnie zróżnicowanych szczepionek. Szczepionki poliwalentne zawierają zatem od kilku do kilkudziesięciu podtypów antygenów tego samego gatunku drobnoustroju chorobotwórczego (np. trójskładnikowa szczepionka przeciwko grypie, szczepionki przeciwko brodawczakowi ludzkiemu – HPV). Szczepionki poliwalentne uodparniają przeciwko jednej chorobie zakaźnej wywoływanej przez różne serotypy drobnoustrojów chorobotwórczych. Szczepionki poliwalentne mogą być żywe, atenuowane (np. doustna, trójwartościowa szczepionka przeciwko polio, obecnie już w Polsce nie stosowana) lub zabite, jak np. polisacharydowa 23-walentna szczepionka przeciwko pneumokokom, która zawiera oczyszczone wielocukry otoczkowe 23 serotypów pneumokoków.

Szczepionki skojarzone

Szczepionki skojarzone (wieloważne) uodparniają jednocześnie przeciwko kilku chorobom zakaźnym (np. szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi – DTP). Szczepionki skojarzone są po prostu mieszaninami różnych szczepionek mono- i poliwalentnych, w stosunku do których sprawdzono, że ich jednoczesne podanie w jednym wstrzyknięciu, zapewni co najmniej taką samą immunogenność, jak podanie poszczególnych składowych szczepionki skojarzonej w kilku osobnych iniekcjach. Szczepionki skojarzone mają szereg zalet; przede wszystkim pozwalają na jednoczesne uodpornienie przeciw kilku chorobom za pomocą pojedynczej iniekcji, ponadto jedna dawka szczepionki skojarzonej zawiera mniej substancji pomocniczych, np. konserwantów i adiuwantów, niż wchodzące w jej skład szczepionki monowalentne. Szczepionki wysoko skojarzone mogą też być tańsze niż łączny koszt kilku szczepionek monowalentnych wchodzących w jej skład.

Podział szczepionek ze względu na drogi podania

Ze względu na drogę podania szczepionki dzielimy na:

  • podawane we wstrzyknięciu (domięśniowo lub podskórnie) – w ten sposób podawana jest większość szczepionek.
  • doustne – w ten sposób podaje się zwykle szczepionki żywe, takie jak atenuowana szczepionka przeciw rotawirusom, czy atenuowana szczepionka przeciwko cholerze.
  • wziewne, czyli podawane przez rozpylenie szczepionki do nosa. W ten sposób podaje się żywą, atenuowaną szczepionkę przeciw grypie (niedostępna w Polsce).

Szczepionki eksperymentalne i przyszłość szczepień

Dotychczasowe szczepionki, choć bardzo skuteczne, nie pozwoliły na rozwiązanie wszystkich problemów chorób zakaźnych. Nie opracowano jak dotąd skutecznych szczepionek, np. przeciwko wirusowi HIV, wirusowemu zapaleniu wątroby typu C, malarii czy niektórym zakażeniom bakteryjnym jak Helicobacter pylori (bakteria odpowiedzialna za chorobę wrzodową). Na skuteczne szczepionki oczekują wciąż choroby przewlekłe, np. miażdżyca, czy choroba Alzheimera oraz nowotwory.

Współczesne techniki inżynierii genetycznej i biotechnologii umożliwiają zastosowanie zupełnie innego, nowatorskiego podejścia do kontrolowanego wzbudzania odporności, które już przyniosło zachęcające rezultaty. Obecnie prowadzi się zaawansowane badania nad wykorzystaniem następujących nowych rodzajów szczepionek.

Żywe szczepionki rekombinowane

Niepatogenne lub atenuowane drobnoustroje mogą zostać tak zmodyfikowane genetycznie, by stanowiły nośnik dla antygenów białkowych innego drobnoustroju. Drobnoustrój niepatogenny pełni rolę nośnika, wektora, który zawiera sklonowane geny, których produktami są pożądane antygeny. Rolę wektorów mogą pełnić istniejące wirusy szczepionkowe (np. wirus krowianki, atenuowane wirusy polio) lub bakterie (np. Salmonella, BCG). Właściwości tego rodzaju szczepionek są zbliżone do już stosowanych atenuowanych szczepionek żywych. Wartość dodana polega na możliwości wprowadzenia dowolnych antygenów i tym samym uzyskania uodpornienia przeciwko dowolnemu drobnoustrojowi chorobotwórczemu. Żywe, atenuowane szczepionki rekombinowane zachowują wszystkie zalety szczepionek żywych: bardzo dobrą immunogenność oraz długotrwałą skuteczność już po jednorazowym podaniu.

Białka fuzyjne

Białka fuzyjne to nietoksyczne białka, powstałe przez połączenie kilku fragmentów białek, w tym dobrze immunogennego białka nośnikowego oraz epitopu (fragmentu antygenu) drobnoustroju chorobotwórczego. Białka fuzyjne uzyskuje się metodami inżynierii genetycznej poprzez połączenie genu białka nośnikowego (np. genu dla antygenu HbsAg) z genem kodującym epitop (fragment antygenu) drobnoustroju chorobotwórczego. Tak uzyskane geny fuzyjne wszczepia się następnie do drobnoustroju, który będzie wytwarzał białko fuzyjne (np. komórek drożdży). Następnie z hodowli tak zmodyfikowanego genetycznie drobnoustroju izoluje się i oczyszcza białko fuzyjne, które służy do produkcji inaktywowanej szczepionki.

Przeciwciała antyidiotypowe

Przeciwciała antyidiotypowe to przeciwciała skierowane przeciwko przeciwciałom, które chcielibyśmy wzbudzić. Są to jakby „lustrzane odbicia” miejsca wiązania antygenu. Przeciwciała antyidiotypowe w swoim miejscu wiązania antygenu tworzą strukturę analogiczną do właściwego antygenu i mogą przez to być stosowane do czynnego uodpornienia. Przeciwciała antyidiotypowe stanowią rozwiązanie, gdy właściwy antygen jest źle tolerowany i wywołuje silne działania niepożądane.

Szczepionki z syntetycznych peptydów

Współczesna biotechnologia pozwala na syntezę polipeptydów i prostych białek. Można w ten sposób uzyskać czyste żądane antygeny. Wadą syntetycznych peptydów jest ich słaba immunogenność. Problem ten można rozwiązać przez skoniugowanie ich z immunogennym białkiem nośnikowym, podobnie jak postąpiono w przypadku koniugowanych szczepionek polisacharydowych. Możliwa jest także synteza peptydów wieloantygenowych. W przyszłości będzie można zaprojektować i zsyntetyzować immunogenne polipeptydy o pożądanych właściwościach antygenowych.

Szczepionki zawierające kwasy nukleinowe

Nowym, ale już zaawansowanym podejściem do szczepionek jest wykorzystanie kwasów nukleinowych (DNA). Zaobserwowano, że komórki mięśniowe skutecznie wchłaniają obce DNA, następnie wbudowują go w genom i syntetyzują białko kodowane przez podane z zewnątrz DNA. Metoda polega zatem na domięśniowym wstrzyknięciu „nagiego DNA”, które koduje pożądany antygen drobnoustroju chorobotwórczego. Szczepionki zawierające kwasy nukleinowe wzbudzają zarówno odpowiedź humoralną, jak komórkową, w zależności od tego, w jaki sposób dojdzie do prezentacji kodowanego antygenu. Podobnie jak w przypadku szczepionek żywych, dochodzi do wytwarzania antygenu pochodzącego z drobnoustroju chorobotwórczego, co znacznie zwiększa skuteczność uodpornienia. Szczepionki zawierające DNA znajdują się już w fazie badań klinicznych.

24.02.2017
Zobacz także
  • Szczepienia i inne rodzaje immunoprofilaktyki
Wybrane treści dla Ciebie
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta