Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka o Nutri-Score

Nutri-Score powinien zostać poddany walidacji przez uprawnione do tego instytucje państwowe oraz poddany analizie pod kątem jego zgodności z krajowymi zaleceniami żywieniowymi i wytycznymi EFSA – zaznaczono w stanowisku Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN.

Fot. Adobe Stock

• System w odniesieniu do wielu produktów spożywczych może stymulować prozdrowotne zachowania konsumentów, ale nie powinien być stosowany obligatoryjnie
• Biorąc pod uwagę rosnący odsetek osób z nadwagą i otyłością w większości państw członkowskich UE, rośnie zainteresowanie organów publicznych kwestią etykietowania żywności wartością odżywczą
• W UE istnieje kilka dobrowolnych systemów znakowania żywności, które mają na celu ułatwienie wyborów żywieniowych oraz podniesienie świadomości konsumenckiej na temat kupowanej żywności
• Nutri-Score został opracowany we Francji w 2017 r. i obecnie jest stosowany dobrowolnie również w sześciu innych krajach Europy. W kilku krajach jest jednak krytykowany, w tym przez państwowe urzędy ochrony konkurencji i konsumentów

Poniżej zamieszczamy treść stanowiska:

Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk popiera działania ukierunkowane na promowanie prozdrowotnych wyborów konsumentów w celu poprawy zdrowia Polaków. Znakowanie żywności wartością odżywczą ma na celu ułatwienie konsumentom dokonywania właściwych wyborów żywieniowych. System Nutri-Score jest dobrowolnie stosowany w kilku europejskich krajach, dlatego budzi większe zainteresowanie niż inne systemy znakowania żywności. Ponadto, coraz szersze zastosowanie tego systemu zainicjowało rozważania nad jego obligatoryjnym użyciem w Polsce. Mając na uwadze prowadzone aktualnie prace naukowe nad udoskonaleniem algorytmu obliczania punktów w systemie Nutri-Score, uważamy, że system ten w odniesieniu do wielu produktów spożywczych może stymulować prozdrowotne zachowania konsumentów, ale nie powinien być stosowany obligatoryjnie, ponieważ nadal wymaga modyfikacji w celu możliwie pełnego odzwierciedlenia wartości żywieniowej produktu spożywczego. System powinien być poddany walidacji przez uprawnione do tego instytucje państwowe oraz poddany analizie pod kątem jego zgodności z krajowymi zaleceniami żywieniowymi i wytycznymi Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

Uzasadnienie:

Znakowanie żywności wiąże się z umieszczaniem informacji na opakowaniu, etykiecie lub opakowaniu zbiorczym w formie wyrazów, symboli, liter, znaków firmowych lub rysunków, które muszą być czytelne i łatwe do zrozumienia przez przeciętnego konsumenta. Istotną rolą znakowania żywności jest przede wszystkim ochrona interesów konsumenta, w tym jego życia i zdrowia. Z badań przeprowadzonych w Polsce w latach 2017-2018 w ramach Narodowego Programu Zdrowia wynika, że konsumenci są bardzo zróżnicowani pod względem zainteresowania informacjami zawartymi na etykietach produktów spożywczych. Niektórzy konsumenci nie zwracają uwagi na etykiety i kupują wyłącznie to, co lubią lub do czego są przyzwyczajeni. Największą grupę stanowią jednak osoby, które sprawdzają wybrane informacje umieszczone na opakowaniach produktów spożywczych – najczęściej datę ważności, gramaturę i/lub skład. Niewielka liczba kupujących kieruje się w wyborze produktu tabelą wartości odżywczej ze względu na trudności z jej zrozumieniem i interpretacją. Propozycja wprowadzenia znakowania żywności informującego o wartości odżywczej na froncie opakowań produktów spożywczych w postaci graficznej jest pozytywnie przyjmowana, ponieważ jest ono dużo bardziej zachęcające i czytelne dla konsumentów niż korzystanie z tabeli zawierającej wiele danych liczbowych. Biorąc pod uwagę rosnący odsetek osób z nadwagą i otyłością w większości państw członkowskich Unii Europejskiej oraz uwzględniając znaczne obciążenie zdrowotne wynikające z zagrożeń związanych ze stosowaniem nieprawidłowej diety, rośnie zainteresowanie organów publicznych kwestią etykietowania żywności wartością odżywczą.

W Unii Europejskiej istnieje kilka dobrowolnych systemów znakowania żywności, które mają na celu ułatwienie wyborów żywieniowych oraz podniesienie świadomości konsumenckiej na temat kupowanej żywności. Wyróżnianie produktów żywnościowych o wysokiej wartości odżywczej za pomocą specjalnego znakowania może zachęcać producentów żywności do dokonywania zmian w składzie produktów m.in. ograniczania w nich zawartości składników, które spożywane w nadmiarze mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, np. soli, nasyconych kwasów tłuszczowych czy cukrów dodanych. Obecnie stosowanymi w Europie systemami znakowania żywności wartością odżywczą są m.in.: Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą, nazywany również „Etykietą referencyjnych wartości spożycia” – RWS, Eco-Score, Keyhole, NutrInform Battery, Nutri-Score, Planet-Score, Traffic Light Labelling. System Nutri-Score został opracowany we Francji w 2017 roku i obecnie jest stosowany dobrowolnie również w sześciu innych krajach Europy (Belgii, Hiszpanii, Niemczech, Holandii, Luksemburgu, Szwajcarii). Z drugiej strony, w kilku krajach jest krytykowany (Cyprze, Grecji, Łotwie, Republice Czeskiej, Rumunii, Węgrzech, Włoszech), w tym przez państwowe urzędy ochrony konkurencji i konsumentów.

System Nutri-Score przedstawia skalę pięciu kolorów i liter (ciemnozielony – A, jasnozielony – B, żółty – C, jasnopomarańczowy – D, ciemnopomarańczowy – E). Kolor ciemnozielony (A) oznacza produkty spożywcze o wysokiej wartości żywieniowej, czyli takie, które należy spożywać w większej ilości, zaś ciemnoczerwony (E) określa produkty spożywcze o większej zawartości niekorzystnych dla zdrowia składników żywności i wskazuje, że ich ewentualnie nadmierne spożycie należy ograniczać. W określaniu ogólnej oceny wartości żywieniowej produktu spożywczego w systemie Nutri-Score bierze się pod uwagę wybrane grupy żywności lub składniki, które dla uproszczenia są określone jako tzw. składniki pozytywne oraz tzw. składniki negatywne. Dla celów oceny wszystkie produkty spożywcze w systemie Nutri-Score podzielono na cztery grupy (Ogólne, Sery, Tłuszcze, Napoje), do których zastosowano różniące się w wybranych elementach kryteria oceny. Zaklasyfikowanie produktu spożywczego do jednej z powyższych kategorii (od A do E) odbywa się na podstawie opracowanego algorytmu, w którym oblicza się sumę punktów:

• dodaje punkty za obecność tzw. składników pozytywnych, które odnoszą się do procentowej zawartości: owoców, warzyw, roślin strączkowych, orzechów oraz zawartości błonnika i białka wyrażonych w g na 100 g produktu spożywczego
• odejmuje punkty za obecność tzw. składników negatywnych, które dotyczą wartości energetycznej wyrażonej w kJ na 100 g produktu spożywczego oraz zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów i soli wyrażonych w g na 100 g produktu spożywczego.

System Nutri-Score ma na celu poinformowanie konsumenta, czy spożycie tego produktu może korzystnie wpływać na organizm człowieka, a więc, czy jest on polecany do spożycia, czy też lepiej ograniczyć jego spożycie. System ma ułatwić konsumentom dokonywanie wyborów żywieniowych, ale nie powinien być intepretowany jako zachęta do kupowania i spożywania wyłącznie produktów z oceną A lub B.

Zalety systemu Nutri-Score:

• ułatwienie konsumentom wyboru produktów poprzez orientacyjne określenie ich wartości odżywczej
• ocena całego produktu spożywczego, a nie jego poszczególnych składników, co sprawia, że system jest łatwy do zrozumienia przez konsumentów
• umieszczenie informacji o wartości odżywczej produktu w głównym polu widzenia, czyli zazwyczaj na frontowej części etykiety/opakowania produktu, która w przypadku innych systemów znakowania jest często umieszczana z tyłu opakowania produktu.

Ograniczenia systemu Nutri-Score:

• system nie określa w pełni wartości odżywczej produktów, ponieważ algorytm obliczania punktów odnosi się do wybranych grup żywności i wybranych aspektów wartości odżywczej, a pomija inne (np. zbilansowanie białek pod względem zawartości aminokwasów, zawartość składników mineralnych, witamin i substancji bioaktywnych)
• system nie uwzględnia obecności cukrów dodanych, dodatków do żywności i stopnia przetworzenia produktów
• system nie odnosi się do porcji produktów spożywczych, lecz prezentuje zawartość grup żywności i składników w przeliczeniu na 100 g produktu
• system nie uwzględnia tzw. czystości etykiet* produktów spożywczych, ekologicznego pochodzenia surowców, tradycyjnych receptur i lokalnego pochodzenia produktów
• system ma ograniczone zastosowanie, ponieważ dotyczy wyłącznie pakowanych produktów spożywczych, które na opakowaniu posiadają informację żywieniową
• system w niektórych przypadkach może wprowadzać konsumentów w błąd, np. przez zaklasyfikowanie produktu o dużej wartości odżywczej (np. tłuste ryby) do grupy D lub E z powodu jego jednostronnego składu lub zaklasyfikowanie produktu o małej wartości odżywczej (np. napoje typu light) do grupy A lub B z powodu jego małej wartości energetycznej.

Mając na uwadze trwające prace naukowe nad udoskonaleniem algorytmu obliczania punktów w systemie Nutri-Score, uważamy, że system w odniesieniu do wielu produktów spożywczych może stymulować prozdrowotne zachowania konsumentów. System Nutri-Score nie powinien być jednak stosowany obligatoryjnie, gdyż nadal wymaga modyfikacji polegającej co najmniej na:

• dalszej korekcie sposobu punktacji, aby w odniesieniu do niektórych produktów spożywczych nie wprowadzał konsumentów w błąd
• uwzględnieniu w punktacji zawartości wielu składników bioaktywnych
• uwzględnieniu w punktacji zawartości cukrów dodanych
• wyrażeniu wyników Nutri-Score w przeliczeniu na porcję produktu.

Ponadto, system Nutri-Score musi spełniać wymogi art. 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1169/2011, m.in.:

1. nie może wprowadzać konsumentów w błąd
2. nie może być niejednoznaczny ani dezorientować konsumenta, nawet jeśli nie podjęto dodatkowych działań edukacyjnych wyjaśniających sposób działania systemu
3. musi być oparty na aktualnych danych naukowych.

Stanowisko zostało przyjęte jednomyślnie.

PRZEWODNICZĄCA
Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka
Prof. dr hab. inż. Lidia Wądołowska

* Termin „czysta etykieta” (ang. clean label) określa nowy trend w znakowaniu żywności i odnosi się do produktów spożywczych, które składają się z ograniczonej liczby podstawowych i rozpoznawalnych składników, a nie zawierają m.in. barwników, substancji zagęszczających, stabilizatorów. Termin ten jest nadal nieformalnym określeniem żywności.