Leczenie otyłości. Dieta o obniżonej wartości energetycznej

Zmniejszenie masy ciała wpływa na poprawę stanu zdrowia. Systematyczna i powolna utrata masy ciała, uzyskana poprzez wdrożenie diety o obniżonej wartości energetycznej i zwiększenie aktywności fizycznej, prowadzi do licznych korzyści zdrowotnych – m.in. poprawy parametrów lipidowych i węglowodanowych oraz obniżenia ciśnienia tętniczego krwi.

Fot. pixabay.com

Dieta o obniżonej wartości energetycznej

Uważa się, że dieta o obniżonej wartości energetycznej, z uwzględnieniem deficytu 500–800 kcal/d w stosunku do zapotrzebowania, to bezpieczny sposób redukcji masy ciała. W przypadku takiej diety nie jest konieczna eliminacja żadnych składników pokarmowych czy grup produktów spożywczych. Ważne, aby była ona w pełni akceptowana przez pacjenta, gdyż ułatwi to trwałą zmianę nawyków żywieniowych.

Przyjmuje się, że bezpieczne tempo redukcji masy ciała powinno wynosić 0,5–1 kg/tydzień przez pierwsze 3–6 miesięcy stosowania diety. Jest to jednak uzależnione od wielu czynników, m.in.: wieku, płci, wyjściowej masy ciała oraz indywidualnej reakcji organizmu na ustalony dla danej diety deficyt kaloryczny.

U chorych na otyłość ze współistniejącym stanem przedcukrzycowym lub cukrzycą należy zwrócić uwagę na całkowitą zawartość węglowodanów w diecie i tak ją komponować, aby zawierała głównie węglowodany o niskim indeksie glikemicznym.

Jak realizować dietę?

Dobór produktów w diecie o obniżonej wartości energetycznej nie odbiega znacząco od zasad zdrowego odżywiania zaproponowanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH). Wszystkie istotne elementy zdrowej i prawidłowo zbilansowanej diety zebrano w „Talerzu zdrowego żywienia” i „Zaleceniach zdrowego żywienia”.

W „Talerzu zdrowego żywienia” wymieniono grupy produktów, które warto spożywać w większej ilości; są to:

• produkty zbożowe z pełnego ziarna (m.in. pieczywo razowe, płatki owsiane, makaron razowy, kasza jęczmienna, kasza gryczana, pęczak, ryż brązowy)
• różnokolorowe warzywa i owoce (z przewagą warzyw)
• nasiona roślin strączkowych (m.in. soczewica, cieciorka, soja, fasola, groch)
• ryby (zwłaszcza tłuste ryby morskie)
• niskotłuszczowe produkty mleczne (zwłaszcza fermentowane: jogurt, kefir, maślanka)
• orzechy i nasiona (włoskie, laskowe, pestki dyni, słonecznik).

Kolejną kategorię stanowią produkty, których spożycie należy ograniczać; są to:

• sól
• mięso czerwone i przetwory mięsne
• cukier i słodzone napoje
• produkty przetworzone z dużą zawartością soli, cukru i tłuszczu (m.in. produkty fast-food, słone przekąski, batony, cukierki).

W celu ułatwienia prawidłowych decyzji zaproponowano także, aby mniej zdrowe produkty zastępować innymi, sprzyjającymi utrzymaniu zdrowia. I tak zalecano, aby:

• przetworzone produkty zbożowe zamieniać na pełnoziarniste
• mięso czerwone i przetwory mięsne na ryby, drób, jaja, nasiona roślin strączkowych
• słodkie napoje na wodę
• tłuszcze zwierzęce na tłuszcze roślinne
• produkty mleczne pełnotłuste na niskotłuszczowe.

Zaproponowano ponadto, żeby przygotowując potrawy, zamiast smażenia i grillowania wybierać gotowanie, także na parze, oraz duszenie lub pieczenie

Należy spożywać od 3 do 5 posiłków dziennie w zbliżonych odstępach czasowych.

Dieta ubogowęglowodanowa i tzw. post przerywany w redukcji masy ciała

W piśmiennictwie dostępne są badania, które wskazują, że dietę ubogowęglowodanową cechuje skuteczność w redukcji masy ciała porównywalna z dietą ubogotłuszczową.

W początkowym okresie stosowania pozwala ona uzyskać większą redukcję masy ciała oraz poprawę niektórych parametrów metabolicznych (m.in. zmniejszenie: stężenia insuliny, insulinooporności i stężenia triglicerydów), w porównaniu z dietami ubogotłuszczowymi. Należy jednak zaznaczyć, że w większości badań większy ubytek masy ciała u osób na diecie ubogowęglowodanowej obserwowano w pierwszych 6 miesiącach jej stosowania, natomiast po roku i dwóch latach różnice nie były już istotne statystycznie. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku tzw. postów przerywanych.

Większość specjalistów zajmujących się leczeniem otyłości podkreśla, że najistotniejszy jest taki wybór sposobu optymalnego żywienia, który będzie w pełni akceptowany przez chorego. Nie oznacza to oczywiście zgody na stosowanie diet restrykcyjnych, które w dłuższej perspektywie nie przynoszą zamierzonych efektów, a nawet powodują utratę beztłuszczowej masy ciała i zwiększają ryzyko stłuszczenia wątroby i rozwoju kamicy pęcherzyka żółciowego. Warto również przypomnieć, że takie postępowanie często prowadzi do nawrotu otyłości (powszechnie zwanego efektem jo-jo).