×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Olej z czarnuszki – właściwości i zastosowanie

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Olej z czarnuszki ostatnio stał się bardzo popularny z uwagi na zawartość licznych związków biologicznie czynnych. W internecie można znaleźć informacje na temat jego licznych właściwości zdrowotnych. Olej ten uważa się za bezpieczne uzupełnienie diety, ale powinien być stosowany przez krótki czas. Trzeba też pamiętać, że może nie być odpowiedni dla osób z zaburzeniami krzepnięcia.


Fot. istockphoto.com

Czarnuszka siewna (Nigella sativa)

Roślina naturalnie występuje w Europie Południowej, w basenie Morza Śródziemnego, Afryce Północnej oraz w Azji Południowo-Zachodniej. Tam też najczęściej jest wykorzystywana jako przyprawa. Z uwagi na swój ciekawy korzenny smak może zastępować pieprz. Nasiona czarnuszki często dodaje do pieczywa, różnego rodzaju mieszanek przyprawowych, serów twarogowych, mięs oraz warzyw.

Nasiona czarnuszki są także wykorzystywane do przygotowania oleju, który tłoczy się z nasion na zimno. Olej charakteryzuje się ciemnobrązową barwą, gorzkawym smakiem oraz ostrym korzennym zapachem.

Potencjalne korzyści zdrowotne ze spożywania nasion czarnuszki oraz oleju z nich pozyskiwanego są tematem licznych opracowań, głównie o charakterze popularnonaukowym. Znacznie mniej liczne są badania naukowe – zwłaszcza te dobrej jakości – które by takie korzyści potwierdzały.

Właściwości i zastosowanie oleju z czarnuszki

Czarnuszka siewna to roślina popularna i od wieków wykorzystywana w tradycyjnej medycynie indyjskiej i arabskiej w leczeniu różnych chorób dotyczących układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz nerek i wątroby.

Nasiona czarnuszki zawierają wiele biologicznie aktywnych substancji. Należy do nich dotychczas najlepiej przebadany tymochinon. Ponadto w nasionach znajdują się alkaloidy (m.in. nigellamina, nigellina oraz nigellicyna), saponiny (alfa-hederyna) oraz flawonoidy (kwercetyna, kemferol). W nasionach czarnuszki znajduje się ponadto aż 8 z 9 aminokwasów niezbędnych (fenyloalanina, leucyna, izoleucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina). Na uwagę zasługuje także zawartość kwasów tłuszczowych, głównie nienasyconych, jak kwas linolowy, α-linolenowy oraz eikozadienowy.

Dzięki wymienionym powyżej substancjom biologicznie czynnym nasiona czarnuszki oraz olej z nich pozyskiwany wykazują działanie wielokierunkowe. Na przykład wspomniany tymochinon to składnik, któremu przypisuje się właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, immunostymulujące, przeciwcukrzycowe oraz hipotensyjne. Dostępne są także prace wskazujące na jego działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Należy jednak podkreślić, że wyniki badań dotyczą prawie wyłącznie prac eksperymentalnych na liniach komórkowych i modelu zwierzęcym (głównie myszy i szczurów laboratoryjnych). Nie uzyskano dowodów naukowych na to, że olej z czarnuszki działa podobnie u ludzi, a adaptowanie powyższych wyników z modelu zwierzęcego byłoby niezgodne z medycyną opartą na faktach.

Wyjątek stanowi kilka badań z randomizacją, w których oceniano wpływ oleju z czarnuszki na składowe zespołu metabolicznego oraz badania przeprowadzone u chorych na nadciśnienie tętnicze i z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Ich wyniki rzeczywiście wydają się obiecujące, jednak potrzebne są dalsze dobrze zaplanowanie badania z randomizacją w celu zweryfikowania skuteczności i bezpieczeństwa stosowania oleju z czarnuszki w wymienionych grupach chorych.

Olej z czarnuszki – stosowanie na twarz i włosy, wykorzystanie w produktach kosmetycznych

W Internecie można znaleźć informacje na temat korzystnego wpływu oleju z czarnuszki na kondycję włosów i skóry twarzy. Teoretycznie z uwagi na zawartość substancji o działaniu przeciwzapalnym i antybakteryjnym oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych olej z czarnuszki może być przydatny w pielęgnacji skóry i włosów, aczkolwiek i w tej kwestii brakuje danych uzyskanych z właściwie zaprojektowanych badań klinicznych.

Olej z czarnuszki – przeciwwskazania i bezpieczeństwo stosowania

Oleju z czarnuszki nie powinny przyjmować osoby z zaburzeniami krzepnięcia oraz chorzy stosujący leki przeciwzakrzepowe, gdyż ten olej zmniejsza krzepliwość krwi i zwiększa ryzyko krwawienia.

Warto też zwrócić uwagę, że olej z czarnuszki może wchodzić w interakcje z powszechnie stosowanymi lekami – m.in. lekami na nadciśnienie tętnicze, przeciwcukrzycowymi oraz przeciwzakrzepowymi.

Doustne przyjmowanie czarnuszki jest prawdopodobnie bezpieczne, zwłaszcza gdy jest ona stosowana jako dodatek do żywności (przyprawa), czy też mówiąc inaczej – jest elementem właściwie zbilansowanej diety. Wydaje się także, że spożycie większych ilości czarnuszki bądź jej sproszkowanych ziaren nie stwarza większego zagrożenia dla zdrowia, zwłaszcza przy założeniu, że czas jej stosowania nie przekracza 3 miesięcy. Jest to istotne, ponieważ nie ma wystarczających dowodów, aby uznać, że przyjmowanie tego typu preparatów przez okres dłuższy niż 3 miesiące jest bezpieczne.

U niektórych osób stosowanie oleju z czarnuszki bezpośrednio na skórę może powodować alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. W piśmiennictwie naukowym znajduje się na przykład przypadek kobiety, która aplikowała olej z czarnuszki na skórę, a jednocześnie przyjmowała go doustnie. Autorzy opisu przypadku twierdzą, że pęcherze, które pojawiły się na skórze, były częścią reakcji ogólnoustrojowej, którą sklasyfikowano jako toksyczna nekroliza naskórka.

Olej z czarnuszki – dawkowanie

Obecnie nie ma wystarczających dowodów naukowych, które by pozwoliły ustalić zalecaną dawkę oleju z czarnuszki. W badaniach klinicznych stosowano różne ilości tego oleju, często w połączeniu z farmakoterapią (np. statyny, metformina) lub z inną substancją biologicznie czynną, np.: kwasy omega-3, witamina E, ekstrakt z imbiru itp.

Olej z czarnuszki – stosowanie u dzieci

Autorzy licznych rodzicielskich blogów rekomendują olej z czarnuszki jako środek poprawiający funkcjonowanie układu odpornościowego dziecka. Nie są jednak dostępne badania oceniające rzeczywistą skuteczność i bezpieczeństwo stosowania czarnuszki w tym celu oraz w tej grupie wiekowej.

Odporność dziecka jest wypadkową wielu czynników i nie należy zapominać o bardzo podstawowych sprawach, takich jak wystarczająca ilość snu, właściwie zbilansowana dieta oraz systematyczna aktywność fizyczna.

Piśmiennictwo

Tavakkoli A., Mahdian V., Razavi B.M. i wsp.: Review on Clinical Trials of Black Seed (Nigella sativa ) and Its Active Constituent, Thymoquinone. J Pharmacopuncture. 2017 Sep;20(3):179-193. doi: 10.3831/KPI.2017.20.021. Epub 2017 Sep 30. PMID: 30087794; PMCID: PMC5633670.
Gholamnezhad Z., Havakhah S., Boskabady M.H.: Preclinical and clinical effects of Nigella sativa and its constituent, thymoquinone: A review. J Ethnopharmacol. 2016 Aug 22;190:372-86. doi: 10.1016/j.jep.2016.06.061. Epub 2016 Jun 27. PMID: 27364039.
Dehkordi F.R., Kamkhah A.F..: Antihypertensive effect of Nigella sativa seed extract in patients with mild hypertension. Fundam. Clin. Pharmacol. 2008 Aug;22(4):447-52. doi: 10.1111/j.1472-8206.2008.00607.x. PMID: 18705755.
Ibrahim R.M., Hamdan N.S., Mahmud R.: A randomised controlled trial on hypolipidemic effects of Nigella Sativa seeds powder in menopausal women. J Transl Med. 2014 Mar 31;12:82. doi: 10.1186/1479-5876-12-82. PMID: 24685020; PMCID: PMC4013060.
Heshmati J., Namazi N., Memarzadeh M.R.: Nigella sativa oil affects glucose metabolism and lipid concentrations in patients with type 2 diabetes: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Food Res Int. 2015;70:87–93. doi: 10.1016/j.foodres.2015.01.030.
Gelot P., Bara-Passot C., Gimenez-Arnau E.: Bullous drug eruption with Nigella sativa oil. Annales de Dermatologie et de Vénéréologie. 2012; 139(4): 287-291.
https://www.verywellhealth.com/health-benefits-of-black-seed-oil-89421
https://medlineplus.gov/druginfo/natural/901.html

dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.

02.11.2021
Zobacz także
  • Czy warto suplementować dietę olejem z kryla antarktycznego?
  • Olej kokosowy w świetle badań naukowych
  • Nasiona lnu i olej lniany – powody, dla których warto włączyć je do diety
  • 6 powodów, dla których warto włączyć olej rzepakowy do diety
  • 9 źródeł zdrowych tłuszczów w Twojej diecie
  • Dobre i złe tłuszcze w diecie
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta a stres
  • Wolne rodniki (reaktywne formy tlenu)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta