Siemię lniane - właściwości i przeciwwskazania

Siemię lniane to jedno z najbogatszych źródeł kwasów omega-3. Wśród jego licznych właściwości wymienia się działanie ochronne na układ krążenia oraz działanie przeciwzapalne. Może być również stosowane w chorobach żołądka i jelit. Warto o nim pamiętać, zwłaszcza że jego samodzielne zaparzanie nie jest trudne.

Fot. pixabay.com

Siemię lniane (Linum usitatissimum L.)

Len to jedno z najbogatszych roślinnych źródeł kwasów omega-3, a dokładnie kwasu α-linolenowego (ALA), który w organizmie jest prekursorem kwasów eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA). Siemię lniane zawiera także inne substancje biologicznie czynne, takie jak błonnik pokarmowy, lignany, fitosterole, witaminy (m.in. witaminę E, kwas foliowy, witaminę B₂ i B₆) oraz szereg składników mineralnych (wapń, magnez, potas, fosfor i cynk).

Siemię lniane – właściwości

Istnieje wiele publikacji na temat ewentualnego wykorzystania bogatego w wyżej wymienione substancje siemienia lnianego w profilaktyce i leczeniu niektórych chorób. Niestety większości zastosowań nie poparto wnioskami z dobrze zaplanowanych i prawidłowo przeprowadzonych badań z randomizacją (mała liczebność grup, niejednorodne grupy pacjentów, różna forma i dawka siemienia lnianego itp.). Często też wnioskowano na podstawie badań przeprowadzonych na liniach komórkowych lub modelu zwierzęcym.

I tak na przykład stwierdzono, że kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają istotną rolę w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych oraz chorób o podłożu zapalnym. Dla zdrowia niezwykle ważne jest zachowanie odpowiednich proporcji kwasów omega-3 i omega-6. Uważa się, że w codziennej diecie powinny przeważać kwasy omega-3. Obecnie obserwuje się przesunięcie tych proporcji na rzecz większego udziału kwasów omega-6, które wykazują działanie prozapalne. Warto więc rozważyć stosowanie nasion lnu lub oleju lnianego w celu utrzymania właściwych proporcji kwasów omega-3 i omega-6.

Jak wiadomo, nasiona siemienia lnianego zawierają bardzo duże ilości lignanów, zwanych inaczej fitoestrogenami roślinnymi. Związki te neutralizują działanie wolnych rodników, które odpowiadają za starzenie się organizmu i uszkadzają DNA komórek, zwiększając ryzyko zachorowania na nowotwory. Ponadto lignany regulują gospodarkę hormonalną, co wpływa na zmniejszenie ryzyka zachorowania na niektóre nowotwory hormonozależne, takie jak nowotwór sutka czy prostaty (inaczej stercza lub gruczołu krokowego). Pojedyncze badania wskazują również, że związki te mogą łagodzić dolegliwości związane z menopauzą.

Nasiona lnu zawierają także fitosterole, zwłaszcza β-sitosterol, a dodatkowo kampesterol, sigmasterol i brasikasterol – substancje zmniejszające stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. Podobne właściwości ma błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie. I ten składnik znajduje się w lnie. Należy też wspomnieć o zawartości w nasionach lnu tokoferoli, w szczególności γ-tokoferolu i α-tokoferolu o działaniu przeciwutleniającym, chroniącym organizm przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników.

Jak przygotować siemię lniane do spożycia?

Siemię lniane (najlepiej mielone) może z powodzeniem zastępować jajka w takich produktach, jak muffiny i ciasta. Można je także wykorzystać w charakterze dodatku do domowych musli oraz wypieku domowego chleba. Koktajle owocowe lub warzywne z dodatkiem siemienia lnianego mają kremową konsystencję i są bardziej sycące.

Olej lniany świetnie się sprawdza jako dodatek do sosów sałatkowych, można nim także lekko skropić ugotowaną kaszę lub nasiona roślin strączkowych.

Istotna uwaga: najlepiej kupować całe ziarna lnu i przed podaniem zmielić ich niewielką porcję. Zmielone ziarna zakupione w sklepie, poddane działaniu światła, powietrza i wysokiej temperatury podlegają niekorzystnemu utlenianiu. Utlenianiu ulega również olej lniany, dlatego powinien być przechowywany w ciemnej butelce i w lodówce. Świeży olej lniany ma charakterystyczny smak – lekko słodki, orzechowy.

Jak przygotować siemię lniane do picia?

Z nasion lnu można przygotowywać tzw. kleik lniany. Aby go uzyskać, należy 2–3 łyżek nasion zalać szklanką ciepłej wody (w niektórych opracowaniach można się także spotkać z zaleceniem użycia wrzącej wody). Tak przygotowany napar odstawiamy na około godzinę, następnie odcedzamy i pijemy (dzieląc napar najlepiej na 2–3 porcji). Spożycie kleiku z lnu to jeden z domowych sposobów zalecanych w profilaktyce zaparć oraz w zaburzeniach górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Kiedy najlepiej pić siemię lniane – rano czy wieczorem?

Nie ma znaczenia, kiedy spożyjesz siemię lniane. W tej kwestii najważniejsze są własne preferencje i styl życia. Należy jednak pamiętać, że po zalaniu nasion do powstania kleiku trzeba odczekać około godziny. Wydaje się, że to czynnik decydujący o tym, kiedy go można spożywać.

Siemię lniane – skutki uboczne i przeciwwskazania

Siemię lniane zawiera dość dużą ilość błonnika, dlatego powinno być wprowadzane do diety stopniowo. Dodatkowo siemię włączone do diety może spowodować zwiększenie liczby wypróżnień. Jeśli zależy nam na takim efekcie, należy je zawsze podawać z wodą. Przy większym spożyciu siemienia mogą wystąpić działania niepożądane, a zwłaszcza wzdęcia, gazy, ból brzucha i nudności. Pewne obawy co do bezpieczeństwa spożycia lnu wiążą się także z zawartością w jego nasionach związków cyjanowych. Uznano jednak, że spożycie 3 łyżeczek siemienia nie powinno być niebezpieczne.

Wśród przeciwwskazań do spożycia siemienia lnianego wymienia się:

• niedrożność jelit
• nagły ból brzucha nieznanego pochodzenia

Olej lniany

Olej lniany jest ostatnio często wymieniany w kontekście zapobiegania niektórym chorobom. Olej ten otrzymuje się z nasion lnu. Warto zaznaczyć, że korzystny dla zdrowia jest jedynie olej tłoczony na zimno.

Uważa się, że oleje tłoczone na zimno są bardziej „naturalne” niż te poddane procesom przetwórczym, takim jak: ekstrakcja rozpuszczalnikiem, bielenie, neutralizacja, dezodoryzacja i rafinacja. Zazwyczaj wydajność procesu tłoczenia oleju na zimno jest mniejsza niż cechująca produkcję olejów rafinowanych. Większe są także związane z koniecznością zapewnienia olejowi lnianemu odpowiedniej trwałości wymagania surowcowe. Z tego też wynika wyższa cena tych produktów.

Olej lniany, w przeciwieństwie do nasion lnu, nie zawiera błonnika, białka ani lignanów, zawiera natomiast więcej kwasu α-linolenowego niż mielone nasiona lnu. Kwas ten jest szczególnie podatny na proces oksydacji, co niestety ogranicza jego trwałość. Dochodzi także do niepożądanych zmian w zapachu i smaku (gorzki smak oleju oznacza, że zaszedł w nim proces utleniania tłuszczów), obniżenia wartości odżywczej produktu oraz do powstania związków szkodliwych dla zdrowia. Należy podkreślić, że olej lniany nie nadaje się do smażenia i nie należy go spożywać po upływie terminu ważności.

Złoty len – tzw. siemię lniane złociste

Obok najczęściej spotykanego lnu – tzw. lnu brązowego – w sklepach ze zdrową żywnością dostępny jest także len złoty. Te dwie odmiany nie różnią się znacząco pod względem składników odżywczych, aczkolwiek, jak wskazują dostępne badania, siemię lniane złote charakteryzuje większe stężenie wielonienasyconych kwasów omega-3 i -6, natomiast siemię lniane brązowe wykazuje większe zdolności antyoksydacyjne.