[page_title]Biegunka (rozwolnienie) - objawy, przyczyny, leczenie[/page_title]
Biegunka jest często występującym objawem, który zazwyczaj trwa krótko. Przewlekła biegunka może wskazywać na potencjalnie poważne choroby, dlatego zawsze należy ja zdiagnozować. Podczas biegunki należy dbać o odpowiednie nawodnienie i równowagę elektrolitową.
Biegunką określa się oddawanie stolca o nadmiernie luźnej konsystencji – półpłynnego, płynnego lub wodnistego stolca ze zwiększoną częstotliwością – trzy lub więcej razy na dobę.
Zakres prawidłowej częstości wypróżnień jest dość szeroki i dla 99% populacji społeczeństw krajów rozwiniętych waha się od jednego na trzy dni do trzech stolców dziennie.
Wyróżnia się trzy podstawowe mechanizmy biegunki:
Nierzadko u jednej osoby współistnieją co najmniej dwa z trzech wymienionych tu mechanizmów.
Z praktycznego punktu widzenia ważny jest czas trwania biegunki:
Biegunka ostra, najczęściej zakaźna, zwykle samoograniczająca się i właściwie leczona objawowo, nie daje zazwyczaj groźnych czy trwałych następstw. Tylko w niektórych przypadkach istnieją wskazania do leczenia przyczynowego.
Biegunka przewlekła, trwająca tygodniami, miesiącami lub jeszcze dłużej, może prowadzić do poważnych zaburzeń stanu odżywienia lub istotnych dla życia niedoborów elektrolitów, aminokwasów, witamin, żelaza i innych substancji.
Ostra biegunka ma najczęściej podłoże infekcyjne. Nierzadko towarzyszą jej objawy ogólne: gorączka, nudności lub wymioty, odwodnienie.
Czynnikami sprawczymi mogą być:
Zobacz: Biegunka infekcyjna
Ten rodzaj biegunki jest następstwem zaburzenia równowagi między bakteriami zasiedlających jelito grube, spowodowanego działaniem antybiotyków. Pod wpływem leku dochodzi do selekcji gatunków opornych na dany antybiotyk, ich wybiórczego namnażania i toksycznego działania na jelito. Szczególny przykład to rzekomobłoniaste zapalenie jelit, choroba o niekiedy ciężkim przebiegu, powstająca w wyniku działania toksyny wytwarzanej przez bakterie normalnie bytujące w jelicie, ale wyselekcjonowane działaniem antybiotyku.
Biegunka polekowa i/lub pokarmowa może wystąpić:
Innymi przyczynami biegunki ostrej może być nadwrażliwość pokarmowa, niedokrwienne zapalenie okrężnicy lub ostre zapalenie uchyłków okrężnicy. W niektórych przypadkach przyczyny przewlekłej biegunki mogą się manifestować początkowo jako biegunka ostra (np. w tzw. nieswoistych zapaleniach jelit – chorobie Leśniowskiego i Crohna lub wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego).
W odróżnieniu od biegunki ostrej, biegunka przewlekła rzadko jest spowodowana zakażeniem przewodu pokarmowego (wyjątek stanowi biegunka u osoby z niedoborem odporności). Przyczyną >90% przypadków są nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego i Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego), rak jelita grubego i zespół jelita drażliwego.
Inne przyczyny biegunki przewlekłej:
Biegunka tłuszczowa to biegunka będąca wynikiem zaburzeń trawienia bądź wchłaniania tłuszczów w przewodzie pokarmowym.
Ilość tłuszczów w kale jest zwiększona. Stolce mają błyszczącą powierzchnię i bardzo nieprzyjemny zapach, o gnilnym charakterze. Taką biegunkę trudno jest spłukać w toalecie. Jej przyczynami są najczęściej choroby trzustki, wątroby, celiakia.
Czasem w biegunce widoczna jest domieszka krwi. Jeśli krwawienie nie jest obfite (ślad na papierze toaletowym), a krew jest jasnoczerwona, to najczęściej pochodzi z końcowego odcinka jelita grubego i jest związana np. z hemoroidami. Im ciemniejsza krew (czarne stolce), tym źródło krwawienia znajduje się wyżej w jelicie. Krwawienie z przewodu pokarmowego zawsze należy zdiagnozować. Obecność hemoroidów nie wyklucza innych, poważniejszych chorób (np. raka jelita grubego). Należy zgłosić się do lekarza celem diagnostyki.
Należy zwrócić uwagę na obecność patologicznych domieszek do stolca, takich jak:
Zobacz także: Stolec – zmieniony wygląd
Obecność krwi może towarzyszyć banalnym zaburzeniom, takim jak hemoroidy, ale także stanowić objaw raka lub chorób zapalnych! Śluz często występuje w zaburzeniach czynnościowych jelit.
Należy także zwrócić uwagę, czy pacjent nie ma objawów ogólnych:
Wystąpienie tych objawów wskazuje, że biegunka jest związana z poważną chorobą, wymagającą pilnej diagnostyki.
Ponieważ ostra biegunka zwykle ustępuje samoistnie, w postępowaniu należy zwrócić uwagę przede wszystkim na utrzymanie odpowiedniego stopnia nawodnienia oraz prawidłowego stężenia sodu i potasu. W tym celu zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości płynów, niekiedy z suplementacją soli mineralnych (np. w postaci doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptekach).
Odnosi się to przede wszystkim do biegunki przewlekłej. Jak wspomniano, ostra biegunka ustępuje najczęściej samoistnie i leczona jest z powodzeniem bez badań.
Ważne znaczenie ma prawidłowe zebranie wywiadów przez lekarza, gdyż czasem tylko na podstawie rozmowy z pacjentem można postawić trafną hipotezę diagnostyczną. Odnosi się to do biegunki czynnościowej, biegunki polekowej oraz alergii pokarmowych.
W diagnostyce przewlekłej biegunki konieczne są badania mikrobiologiczne, mikologiczne i parazytologiczne stolca. Niekiedy pomocne jest też jego badanie ogólne, uwzględniające dobową utratę tłuszczu. Przy nieprawidłowym wyniku tego badania należy podejrzewać zaawansowane choroby trzustki lub zespoły złego wchłaniania.
W przypadkach bardziej złożonych sięga się po badania endoskopowe przewodu pokarmowego: dolnego odcinka (kolonoskopia) lub górnego odcinka (gastroskopia), z oceną mikroskopową wycinków pobranych podczas tych badań z obszarów o zmienionym wyglądzie. Niekiedy wycinki pobiera się także z pozornie prawidłowych odcinków (np. podejrzewając celiakię, czyli chorobę trzewną, pobiera się wycinki z dwunastnicy, zaś przy podejrzeniu zapaleń mikroskopowych – z wyglądającego prawidłowo jelita grubego).
Leczenie biegunki jest zależne od przyczyny.