Przerzuty do wątroby, czyli nowotwory wtórne wątroby to ogniska nowotworu złośliwego, którego guz pierwotny znajduje się w innym narządzie. Przerzuty różnych nowotworów mogą lokalizować się w wątrobie. Najczęściej przerzuty do wątroby powoduje rak jelita grubego. Leczenie przerzutów do wątroby jest zwykle operacyjne
Co to są przerzuty do wątroby (nowotwory wtórne wątroby)?
Przerzuty to ogniska nowotworu złośliwego, którego pierwotne ognisko (w uproszczeniu: główny guz, czyli guz pierwotny) znajduje się w innym narządzie. W uproszczeniu przerzuty to guzy, które powstają w wyniku przemieszczania się komórek nowotworowych z krwią lub limfą z guza pierwotnego do innego narządu, gdzie mogą dać początek guzowi wtórnemu, czyli przerzutowi.
Wątroba jest najczęstszym miejscem przerzutów nowotworów z innych narządów, a zmiany nowotworowe przerzutowe są najczęstszymi nowotworami złośliwymi zlokalizowanymi w wątrobie. Oznacza to, że nowotwór złośliwy wykryty w wątrobie częściej jest przerzutem (np. raka jelita grubego) niż rakiem wątroby.
Jak często występują przerzuty do wątroby?
W badaniach autopsyjnych (czyli podczas sekcji zwłok) częstość występowania przerzutów w wątrobie u osób zmarłych na raka wynosi 40%.
Nowotworem dającym najczęściej przerzuty do wątroby jest rak jelita grubego.
Przerzuty do wątroby (nowotwory wtórne wątroby) – objawy
Objawy przerzutów do wątroby często stanowią często połączenie objawów powodowanych przez guz pierwotny i przerzuty. U części osób mających przerzuty do wątroby występują jedynie objawy związane z guzem pierwotnym lub też nie występują żadne objawy, a przerzut w wątrobie wykrywa się przypadkowo podczas badań obrazowych, np. USG brzucha.
Objawy, które mogą się pojawić to:
- złe samopoczucie, utrata masy ciała, osłabienie, niekiedy uczucie pełności w jamie brzusznej – te objawy występują często,
- ból – nie jest typowym objawem, ale może występować, może być ciągły lub przerywany, zlokalizowany zazwyczaj w górnej części brzucha po prawej stronie,
- guz wątroby – duże lub położone na brzegu wątroby przerzuty mogą być wyczuwalne przez skórę podczas badania brzucha,
- żółtaczka – nie jest objawem typowym dla przerzutów, ale może się pojawić,
- obrzęk kończyn dolnych – pojawia się w przypadku bardzo dużych lub licznych przerzutów,
- wodobrzusze, czyli gromadzenie się płynu w jamie brzusznej, jest na ogół wynikiem rozsiewu nowotworu do otrzewnej.
Wymienione objawy wskazują na znaczne zaawansowanie choroby.
Przerzuty do wątroby (nowotwory wtórne wątroby) – diagnostyka
Przerzuty do wątroby wykrywa się podczas badań obrazowych brzucha, np. USG, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego (albo PET, wykonywanego głównie u osób z już rozpoznanym nowotworem złośliwym). Czasem wykrywa się je przypadkowo podczas badania np. USG brzucha, kiedy pacjent nie wie jeszcze, że ma nowotwór złośliwy lub już po diagnozie nowotworu złośliwego, w czasie wykonywania badań obrazowych celem ustalenia stanu pacjenta i właśnie w poszukiwaniu ewentualnych przerzutów.
Ponadto w przypadku podejrzenia przerzutów lekarz może skierować na badania laboratoryjne krwi, w których może pojawić się zwiększenie aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginowej (AST), fosfatazy zasadowej (ALP) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Zwiększone stężenie CEA (antygenu rakowo-płodowego) wskazuje na przerzuty raka jelita grubego.
Przerzuty do wątroby (nowotwory wtórne wątroby) – leczenie
Wycięcie części wątroby, w której znajduje się przerzut lub przerzuty jest najskuteczniejszym sposobem leczenia. Dotyczy to głównie przerzutów raka jelita grubego i nowotworów neuroendokrynnych (nowotwory pochodzące z komórek neuroendokrynnych, które mogą produkować hormony). Przerzuty do wątroby nowotworów innych narządów są z reguły wyrazem uogólnionej choroby nowotworowej, ale w przypadkach ograniczonej liczby zmian przerzutowych, które ujawniły się późno po wycięciu pierwotnej zmiany, także możliwe może być leczenie operacyjne.
Moment wykonania operacji zależy od kilku czynników, w tym od tego, czy przerzuty raka jelita grubego pojawiły się w chwili rozpoznania guza pierwotnego (ogniska pierwotnego) w jelicie czy po leczeniu guza pierwotnego. Stopień zaawansowania pierwotnego guza, wielkość i liczba ognisk przerzutowych wpływają na rokowanie pooperacyjne.
W zależności od nowotworu, liczby przerzutów, stanu pacjenta i funkcjonowania wątroby, usunięcie przerzutów może mieć miejsce podczas jednego zabiegu operacyjnego lub być podzielone na dwa etapy. Leczenie operacyjne chorego z przerzutami w wątrobie łączy się z chemioterapią i radioterapią, w zależności od rodzaju nowotworu.
Jako metody uzupełniające leczenie operacyjne przerzutów nowotworowych stosuje się techniki miejscowe:
- termoablację z użyciem fal o częstotliwości radiowej lub mikrofalowej, czyli niszczenie guza za pomocą fal
- chemoembolizację przeztętniczą (TACE), podczas której bezpośrednio do guza podaje się lek, którego niszczący efekt jest spotęgowany niedokrwieniem, uzyskanym dzięki zniszczeniu jego unaczynienia tętniczego (czyli embolizacji).
Leczenie operacyjne stosuje się także w przypadku wznowy ogniska przerzutowego.
Przerzuty do wątroby – rokowanie
Nie da się jednoznacznie określić rokowania w przypadku przerzutów do wątroby, ponieważ jest to uzależnione od wielu czynników, między innymi: rodzaju nowotworu, który dał przerzuty, stanu pacjenta, odpowiedzi na leczenie, etapu choroby, na którym zostały wykryte przerzuty. Ogólnie można przyjąć, że im mniej przerzutów i im mniejszych są rozmiarów, tym lepsze rokowanie. Kwalifikacja do leczenia operacyjnego przerzutów jest także pozytywnym czynnikiem rokowniczym. W przypadku raka jelita grubego istotny jest także czas ujawnienia się przerzutów. Te, które pojawiły się ponad 2 lata po operacji ogniska pierwotnego (guza jelita grubego), rokują lepiej.
