Wielu pacjentów z chorobą nowotworową skarży się na problemy ze spożywaniem posiłków. Pacjenci często cierpią z powodu braku apetytu, wymiotów, biegunek, zaparć, stanów zapalnych i owrzodzeń jamy ustnej, zmian w odczuwaniu smaków czy jadłowstrętu. Ze względu na przewlekły charakter choroby onkologicznej, głównym celem zbilansowanej diety jest dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich proporcjach.
Prawidłowe żywienie ma szczególne znaczenie w czasie trwania choroby nowotworowej i może przyczynić się do skutecznej terapii antynowotworowej. Odpowiednio odżywiony pacjent ma więcej siły aby walczyć z chorobą. Dlatego dieta pacjenta powinna być właściwie zbilansowana pod względem kaloryczności, białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin oraz składników mineralnych, a jeśli jest to konieczne należy włączyć postępowanie dietetyczne odpowiednie w procesie leczenia.
Jakie są przyczyny zaburzeń odżywiania podczas choroby onkologicznej?
Najczęstszymi przyczynami są: stany zapalne oraz uczucie suchości w jamie ustnej, utrata apetytu, wczesne uczucie sytości, nietolerancja niektórych pokarmów, biegunki, wymioty, zaburzenia trawienia i wchłaniania, przetoki przewodu pokarmowego, zwiększony metabolizm wynikający z reakcji układu immunologicznego na obecność guza w organizmie oraz toczące się procesy zapalne, niepożądane działanie chemio- i radioterapii (obniżenie łaknienia, nudności, wymioty, biegunki).
Jakie mogą być następstwa niedożywienia wynikające z choroby onkologicznej?
Następstwami niedożywienia mogą być m.in.: spadek odporności, osłabienie siły mięśniowej, niedokrwistość, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia układu sercowonaczyniowego i oddechowego, zmniejszenie produkcji białek, zaburzenie wydzielania enzymów trawiennych, ubytek masy kostnej, wzrost częstości zakażeń, zaburzenie gojenia ran, zmniejszenie masy ciała, zwiększona śmiertelność.
Niedożywienie, nadmierna utrata masy ciała oraz postępujące wyniszczenie nowotworowe pogarszają wyniki leczenia — zależność ta dotyczy każdego rodzaju leczenia, zarówno chirurgicznego jak i chemio- i radioterapii.
Jak zatem powinien odżywiać się pacjent w chorobie nowotworowej?
Bardzo ważne jest aby dieta zapewniała choremu odpowiednią ilość energii, pełnowartościowego białka, węglowodanów, wysokiej jakości tłuszczów, witamin i składników mineralnych oraz odpowiednią ilość płynów. Warto przestrzegać kilku zasad:
- spożywać 4-5 posiłków w ciągu dnia, w regularnych odstępach czasowych. W przypadku gastrektomii lub wysokiej resekcji żołądka należy zwiększyć ilość posiłków – do 8-10,
- dbać o wygląd posiłków, by były smaczne, kolorowe i apetyczne,
- zawsze używać świeżych produktów do przygotowywania potraw,
- unikać monotonii w diecie, która może prowadzić do wystąpienia niedoborów żywieniowych,
- spożywać posiłki zawierające produkty z różnych grup żywności,
- spożywać codziennie warzywa i owoce (jeśli występuje konieczność ograniczenia podaży błonnika pokarmowego, należy spożywać je w postaci przetworzonej – musy, przeciery, w postaci gotowanej),
- unikać ostrych przypraw,
- spożywać ryby co najmniej 2 razy w tygodniu,
- posiłki przygotowywać metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia czy pieczenia w folii,
- posiłki spożywać powoli, dokładnie przeżuwając każdy kęs.
W przypadku gdy spożywane posiłki, nie pokrywają odpowiedniego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, należy pomyśleć o włączeniu do diety preparatów odżywczych tzw. dietetycznych środków specjalnego przeznaczenia medycznego. Np. Resource 2.0, Resource 2.0 + fibre, Resource Protein. Dostarczają one niezbędnych składników pokarmowych, w tym także białko, na które zapotrzebowanie jest zwiększone w czasie trwania choroby.
Jakie są źródła białka?
W diecie pacjenta onkologicznego białko powinno w połowie pochodzić z chudych produktów zwierzęcych (mięso i produkty mięsne), a w połowie ze źródeł roślinnych (pieczywo, płatki zbożowe, ryż, makaron, rośliny strączkowe).
Białko pochodzące z roślin strączkowych jest bardzo cennym składnikiem diety. Jednak w czasie terapii onkologicznej mogą pojawić się: wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunki.
Zalecane źródła białka to:
- ryby,
- kurczak,
- indyk bez skóry,
- królik,
- jaja z wolnego wybiegu.
Należy ograniczyć:
- ilość mięsa czerwonego (wieprzowina, wołowina, jagnięcina),
- przetwory mięsne – parówki, kiełbasy, tłuste szynki, pasztety itp.
- rośliny strączkowe - jeśli u pacjenta występują wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunki.
W przypadku dobrej tolerancji nabiału należy wybierać produkty zawierające 0,5–2% tłuszczu:
- mleko,
- jogurt naturalny,
- maślankę,
- kefir,
- sery twarogowe.
Częstym powikłaniem leczenia onkologicznego (radio-, chemioterapia) jest uszkodzenie komórek nabłonka m.in. jelita cienkiego, co może być przyczyną zaburzeń trawienia produktów mlecznych zawierających laktozę. Jeśli pojawią się objawy takie jak: nudności, wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, należy wykluczyć z diety mleko. Produkty mleczne fermentowane na ogół są lepiej tolerowane. W przypadku wystąpienia podobnych dolegliwości najlepiej skonsultować się ze swoim lekarzem onkologiem lub wyspecjalizowanym dietetykiem klinicznym.
W czasie trwania choroby nowotworowej dostarczenie odpowiednich ilości białka może być ogromnym problemem. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania na ten składnik, możemy wprowadzić do diety preparat Resource Instant Protein. Jest to skoncentrowane źródło białka w postaci proszku, które można dodawać do potraw. Kolejnym preparatem jest Resource Protein, który jest odżywczym produktem wysokobiałkowym i wysokoenergetycznym, może stanowić pełnowartościowy posiłek.
Dieta w chorobie nowotworowej powinna zapewniać pacjentowi nie tylko odpowiednią podaż białka, ale również odpowiednią ilość energii. Zwiększone zapotrzebowanie na energię jest wynikiem toczącej się w organizmie pacjenta choroby nowotworowej oraz uogólnionego procesu zapalnego.
W jaki sposób można zwiększyć wartość energetyczną potraw?
Do posiłków należy dodawać masło, olej rzepakowy, zupy należy zagęszczać mąką i śmietaną, dodawać ziemniaki oraz drobne kasze i makarony oraz porcję mięsa lub gotowane jaja, pieczywo smarować masłem, między posiłkami popijać napoje zawierające energię, rozcieńczone soki owocowe (świeżo wyciskane) lub produkty mleczne (jogurt, kefir, maślanka), w miarę możliwości należy zwiększyć liczbę posiłków, oraz ich objętość, tak by była ona dobrze tolerowana.
Warto również rozważyć włączenie do diety wysokoenergetyczne preparaty odżywcze Resource 2.0 oraz Resource 2.0+ Fibre, które zawierają wszystkie niezbędne składniki odżywcze do codziennego funkcjonowania i mogą stanowić jedyne źródło pożywienia. Dodatkowo Resource 2.0+ Fibre zawiera błonnik.
Czy raka mozna „zagłodzić”?
NIE. Jest to mit. Jeśli ograniczymy spożywanie pokarmów, jednocześnie zmniejszymy podaż energii i składników odżywczych. To może doprowadzić do niedożywienia. Jak już wcześniej wspomniano niedożywienie może prowadzić do wielu niekorzystnych następstw:
- zwiększa ryzyko zgonu,
- zwiększa ryzyko pojawienia się infekcji,
- osłabia odpowiedź na terapię,
- osłabia układ odpornościowy.
Próba zagłodzenia raka może zakończyć się wyniszczeniem organizmu.
Prawidłowe żywienie jest niezbędne, aby terapia antynowotworowa mogła być skuteczna.
Materiał przygotowany w ramach Ogólnopolskiej Kampanii Piękna bo Zdrowa we współpracy z Nestle Health Science.
