Alergolog - czym się zajmuje, kiedy zgłosić się do alergologa?

Alergolog to lekarz zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób alergicznych. Stosuje leczenie przyczynowe, immunoterapię (tzw. odczulanie), objawowe lub połączenie obu tych metod. Alergolog w celach diagnostycznych może wykonywać alergiczne testy skórne, badania krwi i próby prowokacyjne.

Fot. monikazoran/ pixabay.com

Alergolog - czym się zajmuje, jakie badania wykonuje

Alergolog to lekarz specjalizujący się w rozpoznawaniu i leczeniu chorób alergicznych. Alergia to nadmierna, nieprawidłowa reakcja organizmu na substancje, które u osób zdrowych nie wywołują żadnych objawów.

Alergenami są często:

• pyłki roślin (drzew, traw)
• sierść zwierząt (m.in. psów, kotów, gryzoni)
• roztocza
• pleśnie
• jad owadów
• pokarmy (np. pszenica, białko jajka kurzego, mleko krowie, orzechy, cytrusy)
• leki (np. penicylina)
• inne substancje mające kontakt ze skórą (lateks, składniki kosmetyków, metale zawarte w biżuterii)

Reakcje alergiczne różnią się w zależności od rodzaju alergenu, stopnia nasilenia reakcji układu immunologicznego, a także drogi, przez którą uczulająca substancja dostaje się do organizmu. Wyróżnia się:

• alergeny wziewne
• alergeny pokarmowe
• alergeny kontaktowe

W trakcie wizyty alergolog zbiera od pacjenta szczegółowy wywiad. Pyta go o objawy, sytuacje, w których występują i się nasilają, historię chorób, przyjmowane leki, niedawne zmiany stylu życia lub diety oraz o występowanie chorób alergicznych w rodzinie.

Ponadto może zlecić badania, np.:

• testy skórne
• skórne testy punktowe (STP) – polegają na nałożeniu kropli alergenu na skórę przedramienia, a następnie wprowadzenie go do jej górnych warstw poprzez delikatne nakłucie specjalnym nożykiem. Jest to bezpieczna i wiarygodna metoda diagnostyczna, której wyniki można ocenić już po 20 minutach
• naskórkowe testy płatkowe (NTP) – wykonywane są na skórze pleców, na którą przykleja się plastry z alergenami umieszczonymi w wazelinie. Wyniki NTP nie są widoczne od razu – plastry muszą być w nieprzerwanym kontakcie ze skórą przez 48 h, po których lekarz dokonuje oceny reakcji alergicznej
• badanie krwi z oznaczeniem przeciwciał IgE – w odróżnieniu od testów skórnych badanie to może być przeprowadzane nawet w trakcie przyjmowania leków i w sytuacjach nasilenia objawów alergicznych
• próby prowokacyjne – polegają na ocenie reakcji na kontakt z alergenem
• donosowe
• dooskrzelowe
• dospojówkowe
• pokarmowe.

Wczesne rozpoznanie alergii i ustalenie substancji uczulających może uchronić przed wystąpieniem anafilaksji lub pozwolić na szybkie zastosowanie leków ratujących życie w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Anafilaksja to ogólnoustrojowa reakcja nadwrażliwości na konkretną substancję (alergen), która może doprowadzić do bezpośrednio zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego. Osoby, które przebyły reakcję anafilaktyczną, powinny zawsze mieć przy sobie ampułkostrzykawkę lub autowstrzykiwacz (tzw. epipen) zawierający adrenalinę. W przypadku wystąpienia, po kontakcie z alergizującym czynnikiem, nagłego obniżenia ciśnienia tętniczego, wystąpienia zawrotów głowy, kołatania serca lub duszności, należy od razu przerwać kontakt poszkodowanego z substancją, która mogła wywołać reakcję alergiczną, podać domięśniowo adrenalinę (jeśli jest dostępna) i wezwać pogotowie ratunkowe (dzwoniąc pod numer 999 lub 112).

Alergolog - metody leczenia, odczulanie

Po ustaleniu uczulających substancji, rozpoznaniu choroby i jej nasilenia, alergolog decyduje o sposobie leczenia. Wśród częstych metod leczenia i łagodzenia objawów alergii znajdują się:

• unikanie kontaktu z uczulającym alergenem, np. poprzez stosowanie odpowiedniej diety, odpowiednią pielęgnację skóry, brak zwierząt w domu
• płukanie jamy nosowej lub oczu za pomocą fizjologicznego roztworu NaCl
• farmakoterapia
• objawowe leki przeciwalergiczne - m.in. przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy podawane doustnie, wziewnie, donosowo, dospojówkowo, w postaci maści i kremów
• immunoterapia (odczulanie)

Immunoterapia alergenowa, potocznie nazywana odczulaniem, to metoda leczenia pozwalająca na zmniejszenie reakcji układu immunologicznego na alergen poprzez regularne podawanie stopniowo zwiększanych dawek alergenu. Szczepionki alergenowe mogą mieć postać kropli podawanych pod język lub (częściej) wstrzyknięć. Immunoterapia to długi proces, który wymaga systematycznych wizyt przez wiele tygodni i ścisłego stosowania się do zaleceń lekarza. Skuteczna immunoterapia prowadzi do zmniejszenia nasilenia objawów alergii i ustąpienia niektórych chorób, np. alergicznego nieżytu nosa. Alergolog decyduje o kwalifikacji do takiego leczenia na podstawie ustalonego rozpoznania, występujących objawów, przeciwwskazań i indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjenta. W zależności od rodzaju alergenu, stosuje się immunoterapię przedsezonową lub całoroczną.

Alergolog - jakie choroby leczy

Do najczęściej rozpoznawanych i leczonych przez alergologa chorób należą:

• alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) – spowodowany, np. pyłkami roślin, roztoczami kurzu domowego, sierścią zwierząt, pleśniami
• alergiczne zapalenie spojówek
• pokrzywka
• atopowe zapalenie skóry
• nadwrażliwość na pokarmy
• alergia pokarmowa
• kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy)
• alergia na jad owadów
• alergia na leki
• astma
• obrzęk naczynioruchowy (Quinckego)

Kiedy zgłosić się do alergologa - objawy chorób alergicznych

Objawy chorób alergicznych są różnorodne i niekiedy niespecyficzne. Najczęściej pojawiają się w krótkim czasie po kontakcie z alergenem. Najczęściej dotyczą skóry, układu oddechowego, układu pokarmowego. W przypadku zauważenia niepokojących objawów, najlepiej zgłosić się do swojego lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (lekarza rodzinnego, internisty, pediatry), który pomoże ustalić, czy wizyta u alergologa jest konieczna i wyjaśni możliwości dalszego leczenia. Warto notować sytuacje, w których wystąpiły dolegliwości oraz to czy pojawiają się one cyklicznie, np. o określonych porach roku. Może to ułatwić postawienie prawidłowej diagnozy i wdrożenie leczenia.

Wśród najczęstszych objawów chorób alergicznych znajdują się:

• katar
• kichanie
• świąd oczu
• łzawienie, zaczerwienienie oczu, obrzęk powiek
• kaszel
• duszność, świszczący oddech
• zmiany skórne:
• wysypka
• bąble
• świąd
• suchość skóry
• nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka

Alergolog dziecięcy - kiedy szukać pomocy

Alergologia dziecięca nie jest odrębną specjalizacją lekarską. Oznacza to, że lekarze, którzy ukończyli program specjalizacyjny z alergologii, mają wiedzę i uprawnienia do leczenia pacjentów w każdym wieku. Objawy chorób alergicznych u dzieci są podobne, jak u dorosłych. Należy jednak pamiętać, że poza widocznymi objawami skórnymi, biegunką, czy katarem, mogą wystąpić również dolegliwości bólowe, które nie są wyraźnie widoczne, a objawiają się np. nadmiernym płaczem dziecka lub brakiem apetytu. Wszystkie niepokojące objawy powinny być konsultowane z lekarzem POZ (lekarzem rodzinnym lub pediatrą), ponieważ mogą świadczyć o konieczności wprowadzenia leczenia lub konsultacji z alergologiem lub innym specjalistą.

Do częstych chorób alergicznych wieku dziecięcego należą, m.in.:

• alergie pokarmowe
• nietolerancje pokarmowe (np. skaza białkowa)
• astma oskrzelowa
• pokrzywka alergiczna
• alergiczny wyprysk kontaktowy
• atopowe zapalenie skóry (AZS)
• alergia na jad owadów
• zespół alergii jamy ustnej

Badania diagnostyczne i metody leczenia chorób alergicznych u dzieci są podobne jak u osób dorosłych. Nie zaleca się jednak wykonywania testów skórnych u dzieci poniżej 4. roku życia ze względu na ograniczoną współpracę pacjenta z lekarzem. U najmłodszych pacjentów częściej stosuje się badania poziomu przeciwciał IgE z krwi. Alergolog indywidualnie dobiera metody diagnostyczne, biorąc pod uwagę m.in. natężenie objawów i komunikatywność pacjenta.

Alergolog na NFZ - skierowanie, czas oczekiwania na wizytę

Wizyta u alergologa refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia wymaga przedstawienia skierowania. Uprawniony do wystawiania skierowań jest lekarz POZ lub inny lekarz udzielający świadczeń w ramach umowy z NFZ.

Czas oczekiwania na wizytę u alergologa różni się w zależności od województwa i konkretnej placówki medycznej. Średnio wynosi on od kilku do kilkunastu miesięcy w przypadku poradni dla osób dorosłych i kilkanaście miesięcy do nawet roku w poradniach dziecięcych. Terminy i dostępność specjalistów można znaleźć na stronie https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/.

Alergolog prywatnie - koszt, dostępność specjalistów

Możliwe są również odpłatne konsultacje alergologiczne u lekarzy przyjmujących w prywatnych gabinetach. Ich dostępność jest duża i na wolny termin do specjalisty zwykle nie trzeba czekać dłużej niż tydzień. Koszt takiej wizyty to około 180–250 zł. Badania, np. testy alergiczne, są płatne dodatkowo.

Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej, aktualnych w dniu publikacji tego artykułu, w Polsce aktywnych zawodowo lekarzy alergologów jest 1456.