Choroby układu krążenia

lek. Daria Boboryk
Zakład Dydaktyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum; Oddział Ratunkowy Szpitala Powiatowego im. bł. Marty Wieckiej w Bochni

Choroby układu krążenia, inaczej choroby sercowo-naczyniowe (cardiovascular diseases – CVD) to choroby serca, tętnic i żył. Mogą być wrodzone lub nabyte.

Najczęstsze choroby układu krążenia to:

nadciśnienie tętnicze,
miażdżyca,
zaburzenia lipidowe (np. duże stężenie cholesterolu),
choroba niedokrwienna serca i zawał serca,
niewydolność serca,
wady zastawkowe serca,
żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
niewydolność żył i żylaki,
przewlekłe niedokrwienie kończyn (zazwyczaj dolnych),
migotanie przedsionków (jako najczęstsza arytmia, czyli zaburzenie rytmu serca).

Chorobami układu krążenia zajmują się lekarze kilku specjalności, m.in. kardiolog, angiolog, chirurg naczyniowy, kardiochirurg.

Przyczyny chorób układu krążenia

Choroby układu krążenia stanowią główną przyczynę zgonów na świecie, znacznie wyprzedzając nowotwory. Szacuje się, że w 2019 r. zmarło na nie 17,9 mln ludzi (32% wszystkich zgonów), podczas gdy na raka ok. 10 mln ludzi.

W Polsce także prowadzą w statystykach zgonów, odpowiadając za ponad 40% przypadków śmiertelnych. Według danych Ministerstwa Zdrowia do najczęstszych przyczyn zgonów z powodu chorób układu krążenia należą:

choroba niedokrwienna serca (23%),
niewydolność serca (22%),
miażdżyca (20%),
choroby naczyń mózgowych (19%).

Czynniki ryzyka wystąpienia chorób układ krążenia:

predyspozycje genetyczne (wczesne – u mężczyzn poniżej 55. rż., u kobiet poniżej 60. rż. –występowanie w rodzinie choroby niedokrwiennej serca lub chorób innych tętnic na podłożu miażdżycy),
wiek (mężczyźni od 45. rż., kobiety od 55. rż.),
płeć (większe ryzyko u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą),
nieprawidłowe żywienie,
mała aktywność fizyczna,
palenie wyrobów tytoniowych,
podwyższone ciśnienie tętnicze,
zwiększone stężenie cholesterolu LDL (LDL-C) w osoczu,
zwiększone stężenie triglicerydów (TG),
stan przedcukrzycowy lub cukrzyca,
nadwaga i otyłość.

Na występowanie i przebieg chorób układu krążenia mogą wpływać też inne choroby, np. płuc, nerek.

Profilaktyka chorób układu krążenia

W leczeniu i profilaktyce chorób układu krążenia kluczowe znaczenie ma zmiana stylu życia, nawyków żywieniowych i redukcja masy ciała (u osób z nadwagą i otyłością).

Przy wysokim poziomie cholesterolu i łagodnym nadciśnieniu tętniczym zmiana stylu życia może nie tylko wpłynąć na poprawę parametrów, ale także odroczyć na wiele lat konieczność przyjmowania leków.

Prawidłowe stężenie cholesterolu całkowitego wynosi poniżej 190 mg/dl (<5 mmol/l).
Prawidłowe ciśnienie tętnicze to 120–129/80–84 mm Hg.

Należy pamiętać, że nadciśnienie, zaburzenia lipidowe czy choroba niedokrwienna są chorobami, które rozwijają się długo i mogą nie dawać objawów przez miesiące, a nawet lata. Nie oznacza to jednak, że nie są poważne albo że można odwlekać rozpoczęcie ich leczenia.

Brak leczenia lub leczenie nieskuteczne chorób układu krążenia może prowadzić do powikłań, zagrażających życiu i często powodujących niepełnosprawność, należą do nich:

udar mózgu,
zawał serca,
pęknięcie tętniaka (tętnicy mózgowej lub aorty),
amputacja kończyny.

Można im zapobiec, stosując profilaktykę oraz skuteczne leczenie.

Zasady profilaktyki chorób układu krążenia:

niepalenie wyrobów tytoniowych,
przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania,
aktywność fizyczna (co najmniej 150 min./tydz. wysiłku aerobowego o umiarkowanej intensywności lub 75 min./tydz. o dużej intensywności),
utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI 20–25 oraz obwód talii poniżej 94 u mężczyzn i poniżej 80 cm u kobiet),
utrzymywanie ciśnienia tętniczego w granicach normy,
utrzymywanie prawidłowych stężeń LDL-C i nie-HDL-C.

Dowiedz się więcej o chorobach układu krążenia

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to trwałe podniesienie ciśnienia tętniczego, którego wartość wynosi wówczas 140/90 mm Hg lub więcej. Nadciśnienie tętnicze zwykle przez wiele lat nie powoduje objawów i jeśli wartość ciśnienia tętniczego nie jest regularnie kontrolowana, zostaje wykryte w momencie pojawienia się powikłań dotyczących różnych narządów (np. serca, nerek, mózgu). Leczenie polega na modyfikacji stylu życia – odpowiedniej aktywności fizycznej i utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, a także przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie.
Miażdżyca

Miażdżyca to przewlekła choroba zapalna tętnic, cechująca się tworzeniem charakterystycznych zmian w ich ścianie – blaszek miażdżycowych. Miażdżyca może być bezobjawowa lub powodować m.in. bóle wieńcowe (a także zawał serca), chromanie przestankowe oraz objawy neurologiczne. Miażdżyca, rozwijająca się podstępnie przez wiele lat stanowi przyczynę chorób sercowo-naczyniowych (np. zawału serca). W profilaktyce miażdżycy najważniejszy jest odpowiedni tryb życia – utrzymywanie odpowiedniej diety, prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna, niepalenie papierosów.
Hipercholesterolemia

Hipercholesterolemią nazywamy zwiększone stężenie cholesterolu we krwi. To stan, który może towarzyszyć lub sprzyjać różnych chorobom, np. układu krążenia, jak zawał serca, udar mózgu i inne. Istnieją różne rodzaje hipercholesterolemii, a podczas leczenia zawsze wymagana jest zmiana stylu życia. Stosuje się także leki, przede wszystkim statyny.
Choroba wieńcowa

Choroba wieńcowa polega na tworzeniu się blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych (tętnicach doprowadzających krew do mięśnia sercowego). Choroba wieńcowa skutkuje niedokrwieniem mięśnia sercowego i może powodować – w zależności od nasilenia i stopnia niedokrwienia mięśnia sercowego – przewlekłe zespoły wieńcowe (dławica piersiowa stabilna) oraz ostre zespoły wieńcowe (zawały serca). Profilaktyka choroby wieńcowej opiera się na zapobieganiu miażdżycy, która jest najczęstszą przyczyną choroby wieńcowej.
Zawał serca

Zawał serca to stan niedokrwienia mięśnia sercowego, który skutkuje jego martwicą. Najczęściej zawał serca jest konsekwencją miażdżycy tętnic wieńcowych. Głównym objawem zawału jest ból w klatce piersiowej, zwykle bardzo silny, piekący, dławiący, gniotący lub ściskający, który trwa dłużej niż 20 minut i narasta. Zawał serca jest stanem zagrożenia życia i wymaga niezwłocznego wezwania karetki pogotowia ratunkowego.
Niewydolność serca

Niewydolność serca zwykle ma charakter postępujący i w sposób nieunikniony prowadzi do pogarszania się czynności mięśnia sercowego.
Zakrzepica żylna

Zakrzepica żylna polega na tworzeniu się zakrzepów krwi w żyłach nóg. Najczęściej rozpoczyna się ona w żyłach znajdujących się w mięśniach łydek i stamtąd, przechodząc do coraz większych żył, może wędrować ku górze.
Żylaki

Żylakami określa się wydłużenie i poszerzenie żyły, w wyniku którego uzyskuje ona kręty przebieg. Tendencję do tworzenia żylaków mają głównie żyły na nogach.
Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych to stan, w którym dopływ tlenu do tkanek kończyn dolnych jest przewlekle niewystarczający wskutek upośledzonego przepływu krwi w tętnicach. Głównym objawem choroby jest chromanie przestankowe, czyli ból nóg (głównie łydek) pojawiający się podczas chodzenia i zmuszający do zatrzymania się – ustępuje samoistnie po kilkudziesięciu sekundach lub kilku minutach odpoczynku. Nieleczone przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych może doprowadzić do martwicy.
Migotanie przedsionków

Migotanie przedsionków jest najczęściej występującym zaburzeniem rytmu serca (arytmią). Charakteryzuje się szybkim, niemiarowym biciem serca, często powodującym uczucie kołatania w klatce piersiowej.

08.12.2021

Wybrane treści dla Ciebie

Kępki żółte (żółtaki) - rodzaje, przyczyny i usuwanie Mam 26 lat i żółte plamki na powiekach. Widziałam takie plamki u osób starszych i słyszałam, że jest to objaw wysokiego cholesterolu. Natomiast mój cholesterol jest w normie. Czy są jeszcze jakieś inne powody takich plamek? Co zrobić, aby się ich pozbyć?
Koronarografia Koronarografia jest zabiegiem diagnostycznym, który umożliwia ocenę tętnic wieńcowych (czyli tętnic, które zaopatrują w krew mięsień sercowy). Jest to badanie inwazyjne, podczas którego podaje się do tętnic środek kontrastowy i wykonuje obrazowanie rentgenowskie.
Niewydolność serca Niewydolność serca zwykle ma charakter postępujący i w sposób nieunikniony prowadzi do pogarszania się czynności mięśnia sercowego.
Choroba wieńcowa Choroba wieńcowa polega na tworzeniu się blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych (tętnicach doprowadzających krew do mięśnia sercowego). Choroba wieńcowa skutkuje niedokrwieniem mięśnia sercowego i może powodować – w zależności od nasilenia i stopnia niedokrwienia mięśnia sercowego – przewlekłe zespoły wieńcowe (dławica piersiowa stabilna) oraz ostre zespoły wieńcowe (zawały serca). Profilaktyka choroby wieńcowej opiera się na zapobieganiu miażdżycy, która jest najczęstszą przyczyną choroby wieńcowej.
Zawał serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) Zawał serca z uniesieniem odcinka ST jest najczęściej spowodowany zakrzepem zamykającym tętnicę wieńcową i powstającym w miejscu uszkodzenia blaszki miażdżycowej, najczęściej jej pęknięcia. Tętnica wieńcowa, której zadaniem jest dostarczanie krwi do mięśnia sercowego, jest wtedy „zatkana”. Mięsień sercowy nie dostaje wystarczającej ilości krwi, ulega niedokrwieniu, niedotlenieniu i obumiera.
Hipercholesterolemia rodzinna Hipercholesterolemia rodzinna to uwarunkowana genetycznie choroba, która powoduje zwiększone stężenie cholesterolu oraz związane z tym powikłania (choroby układu sercowo-naczyniowego, nawet w bardzo młodym wieku). Leczenie jest takie, jak w przypadku innych rodzajów hipercholesterolemii, polega na modyfikacji stylu życia oraz przyjmowaniu leków.
Żylaki Żylakami określa się wydłużenie i poszerzenie żyły, w wyniku którego uzyskuje ona kręty przebieg. Tendencję do tworzenia żylaków mają głównie żyły na nogach.
Ostre zespoły wieńcowe (OZW) Ostre zespoły wieńcowe są rodzajem choroby wieńcowej, czyli stanów niedokrwienia mięśnia sercowego związanych ze zmianami w tętnicach wieńcowych. Tętnice wieńcowe to drobne tętnice, których zadaniem jest zaopatrywanie serca (mięśnia sercowego) w tlen i składniki odżywcze.
Nadciśnienie tętnicze Nadciśnienie tętnicze to trwałe podniesienie ciśnienia tętniczego, którego wartość wynosi wówczas 140/90 mm Hg lub więcej. Nadciśnienie tętnicze zwykle przez wiele lat nie powoduje objawów i jeśli wartość ciśnienia tętniczego nie jest regularnie kontrolowana, zostaje wykryte w momencie pojawienia się powikłań dotyczących różnych narządów (np. serca, nerek, mózgu). Leczenie polega na modyfikacji stylu życia – odpowiedniej aktywności fizycznej i utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, a także przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie.
Cholesterol całkowity – normy Wczoraj mąż odebrał wyniki badań z krwi. Wynik cholesterolu całkowitego jest powyżej normy – wynosi 210 mg/dl. Proszę o wyjaśnienie, co to jest cholesterol całkowity? Czy taki wynik cholesterolu całkowitego to bardzo duże przekroczenie normy? Jaki jest orientacyjny poziom cholesterolu całkowitego, który byłby idealny dla mojego męża?