Co to jest melioidoza i jakie są jej przyczyny?
Melioidoza (znana też jako choroba Whitmora), jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię Burkholderia pseudomallei blisko spokrewnioną z bakterią powodująca nosaciznę u zwierząt. Melioidoza jest chorobą tropikalną. Burkholderia pseudomallei występuje w glebie i wodzie. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt ze skażoną glebą lub wodą lub drogą inhalacyjną, zwłaszcza w porze deszczowej. Potencjalnie istnieje ryzyko szerzenia się choroby z człowieka na człowieka. Do zakażenia predysponuje wiek (>4–5 dekady życia), współistniejąca cukrzyca, niewydolność nerek, upośledzenie odporności, alkoholizm. Patogen Burkholderia pseudomallei jest zaliczany do potencjalnych czynników broni biologicznej z uwagi na dostępność, oporność na większość antybiotyków i zdolność szybkiego rozprzestrzeniania się zakażeń drogą inhalacyjną.
Jak często występuje melioidoza?
Melioidoza jest chorobą strefy tropikalnej. Za rejony endemicznego występowania melioidozy uznaje się kraje Azji Południowo-Wschodniej oraz Australię. Podróżni podróżujący do krajów endemicznych, np. Tajlandii, powinni mieć świadomość potencjalnego zagrożenia zachorowaniem na tę chorobę i unikać ryzykownych zachowań. Melioidoza może wystąpić w Polsce jako choroba przywleczona przez podróżnych/migrantów z krajów endemicznego występowania tej choroby. Pojedyncze rodzime przypadki melioidozy opisywano w krajach Afryki, Ameryki Środkowej i Południowej, w Indiach i na Środkowym Wschodzie.
Jak się objawia melioidoza?
Okres inkubacji melioidozy, czyli od zakażenia do wystąpienia objawów, wynosi 1–21 dni. Jednak w postaci latentnej bakteria może pozostawać „w uśpieniu” przez kilka dekad życia i ujawnić się w okresie spadku odporności. Objawy melioidozy są niecharakterystyczne – występuje gorączka, dreszcze, nocne poty, bóle mięśniowe, bóle głowy, osłabienie apetytu, kaszel, biegunka, bóle brzucha i bóle w klatce piersiowej.
Wyróżnia się następujące postacie melioidozy:
- ograniczoną do skóry i tkanki podskórnej, gdy zostanie przerwana naturalna bariera skórna (skaleczenia, otarcia), przedostające się do miejsca urazu bakterie powodują w ciągu 1–5 dni stan zapalny z owrzodzeniami skóry i powiększeniem węzłów chłonnych
- płucną, gdy bakterie dostają się do płuc drogą oddechową lub krwiopochodną, w ciągu 2 tygodni dochodzi do rozwoju zapalenia płuc i ropni płuc
- posocznicową, gdy do rozsiewu bakterii dojdzie drogą krwiopochodną; ta postać rozwija się u osób z niedoborami odporności i prowadzi do niewydolności oddechowej, zmian ropnych na skórze, w ośrodkowym układzie nerwowym i w narządach wewnętrznych, oraz zgonu w ciągu 24–48 godzin
- przewlekłą, o wieloletnim przebiegu, z objawami przypominającymi gruźlicę, z zapaleniem płuc i tworzeniem się ropni w wątrobie, śledzionie, mięśniach i skórze
W badaniu lekarz może stwierdzić zmiany osłuchowe nad płucami, zasinienie skóry, powiększoną wątrobę i/lub śledzionę, żółtaczkę, powiększone węzły chłonne, zmiany skórne, czasem objawy ze strony układu nerwowego (zaburzenia świadomości, objawy specyficznego ogniskowego uszkodzenia mózgu).
Co robić w przypadku wystąpienia objawów melioidozy?
W przypadku podejrzenia melioidozy (skórnej, przewlekłej) wskazana jest konsultacja w poradni specjalistycznej (chorób zakaźnych, chorób tropikalnych). W przypadku postaci rozsianych (płucnej, posocznicowej) stan pacjenta wymaga pilnej pomocy lekarskiej (pogotowie ratunkowe, szpitalny oddział ratunkowy). Pełną diagnostykę i leczenie melioidozy przeprowadza się w warunkach szpitalnych.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie melioidozy?
Burkholderia pseudomallei wywołuje objawy zapalenia układu oddechowego podobne do powodowanych przez różne bakterie, wirusy lub grzyby, jednak o zdecydowanie ciężkim przebiegu. Rozpoznanie melioidozy na podstawie objawów klinicznych (zmian skórnych, zapalenia płuc, ropni w narządach wewnętrznych) jest niemożliwe. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Materiałem do badań jest krew lub ropa ze zmian skórnych. Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Jakie są metody leczenia melioidozy?
Postać skórna melioidozy wymaga terapii skojarzonej kilkoma antybiotykami podawanymi nawet do 5 miesięcy. Postacie rozsiane (płucna, narządowa, posocznicowa) wymagają leczenia przedłużonego nawet do 12 miesięcy. W przypadku ropni konieczna może być konsultacja chirurgiczna i zabiegowe usunięcie/drenaż zmian ropnych.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie melioidozy?
Melioidoza jest chorobą o ciężkim przebiegu. Śmiertelność w postaci rozsianej (posocznicowej) melioidozy wynosi ponad 90%, leczenie zaś obniża ją do 50%. W postaci skórnej leczonej śmiertelność szacuje się na około 20%.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia melioidozy?
Ryzyko nawrotów w przypadku melioidozy jest stosunkowo duże (>20%), dlatego po wyleczeniu wskazana jest wieloletnia obserwacja.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na melioidozę?
Osoby podróżujące w rejony endemicznego występowania melioidozy, zwłaszcza podróżni z chorobami przewlekłymi, powinny zwrócić uwagę na zachowanie i aktywność związane z potencjalnym zwiększonym ryzykiem zakażenia Burkholderia pseudomallei.
