Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) jest chorobą przewlekłą o postępującym charakterze. Wśród głównych czynników ryzyka jej rozwoju wymienia się zwłaszcza wiek, ale duże znaczenie mają także czynniki genetyczne oraz styl życia.
Źródło: pixabay.com
W profilaktyce tej choroby zwraca się uwagę na konieczność:
zaprzestania palenia
przestrzegania diety zgodnie z zaleceniami żywieniowymi dla ogółu populacji, z uwzględnieniem w diecie produktów dostarczających karotenoidów oraz witamin antyoksydacyjnych (luteina, zeaksantyna, witamina C i E), kwasów omega-3 oraz niektórych pierwiastków (cynk) oraz
wprowadzenia i utrzymania umiarkowanego wysiłku fizycznego.
Nie istnieje wprawdzie skuteczna dieta w leczeniu AMD, jednak dostępne badania wskazują, że suplementy diety zawierające antyoksydanty (np. karotenoidy, witamina C i E) oraz cynk u niektórych pacjentów, w uzasadnionych klinicznie przypadkach, mogą opóźniać postęp choroby.
Badanie AREDS i AREDS2
Skuteczność przyjmowania suplementów diety w profilaktyce i leczeniu AMD oceniono w dwóch dużych badaniach – AREDS (Age-Related Eye Disease Study) oraz AREDS2 (Age-Related Eye Disease Study 2).
Wyniki pierwszego z przeprowadzonych badań (AREDS) wskazują, że u chorych na AMD >55. rż. obciążonych dużym ryzykiem rozwoju zaawansowanej postaci choroby przyjmowanie dużych dawek przeciwutleniaczy, takich jak: witamina C (500 mg/dzień), witamina E (400 IU/dzień), ß-karoten (15 mg/dzień) oraz cynk (80 mg/dzień) i miedź (2 mg/dzień) wiązało się z mniejszym o 25% względnym ryzykiem progresji AMD do postaci zaawansowanej, w porównaniu z placebo.
Na podstawie uzyskanych wyników uznano, że u osób >55. rż., u których stwierdza się podwyższone ryzyko rozwoju zaawansowanej postaci AMD, a u których nie ma przeciwwskazań do takiej suplementacji (np. palenie tytoniu), można rozważyć stosowanie formuły suplementów zastosowanych w badaniu AREDS.
Natomiast badanie AREDS2 przeprowadzono w celu oceny, czy dodanie do pierwotnej formuły preparatu stosowanego w badaniu AREDS długołańcuchowych kwasów tłuszczowych EPA (650 mg/dzień) i DHA (350 mg/dzień) i/lub luteiny (10 mg/dzień) oraz zeaksantyny (2 mg/dzień) wiązało się z dalszym zmniejszeniem ryzyka rozwoju zaawansowanej postaci AMD. Stwierdzono, że taka interwencja nie wpłynęła na dalsze zmniejszenie takiego ryzyka i wynikającej z tego utraty widzenia.
Autorzy badania zwracają uwagę, że u osób palących papierosy suplementacja ß-karotenem zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuc. W tym przypadku zaleca się zamianę ß-karotenu na luteinę i zeaksantynę.
Co więcej, z przedstawionych powyżej badań wynika, że nie ma dowodów naukowych na skuteczność stosowania wyżej wymienionych suplementów diety u pacjentów z początkowymi zmianami AMD oraz ich profilaktycznego stosowania u osób bez tego problemu zdrowotnego.
Rola diety w AMD
Jak już wspomniano, nie ma diety, która pozwoliłaby na skuteczne wyleczenie AMD. W związku z tym rekomenduje się odżywianie zgodne z zasadami żywienia dla ogółu populacji (tzw. talerz zdrowego żywienia) i zwrócenie szczególnej uwagi na produkty żywnościowe bogate w antyoksydanty.
W praktyce podstawę diety powinny stanowić różnokolorowe warzywa i owoce (z przewagą warzyw) będące dobrym źródłem witaminy C, ß-karotenu oraz luteiny i zeaksantyny. Ich dodatek do każdego z 5 posiłków w ciągu dnia pokrywa zapotrzebowanie na powyższe składniki pokarmowe i związki biologicznie czynne.
Uzupełninie diety powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, pieczywo żytnie, płatki owsiane, grube kasze, makarony razowe, ryż brązowy) dostarczające cynku oraz innych ważnych składników mineralnych (m.in. magnezu).
W diecie rekomenduje się także spożycie białka w takich produktach, jak: chude mięsa (zwłaszcza drób), ryby (przede wszystkim tłuste ryby morskie – łosoś, śledź, makrela, szprot – będące źródłem kwasów EPA i DHA), nasiona roślin strączkowych oraz jaja. Do diety należy także włączyć mleko i produkty mleczne (jogurty, kefiry, maślanki, sery twarogowe, serki wiejskie). I w ich przypadku zaleca się produkty naturalne bez dodatku cukrów i innych substancji słodzących.
Rekomendowany model żywienia w AMD – dieta śródziemnomorska
Badania wskazują, że nie tylko poszczególne składniki pokarmowe, ale także model żywienia może mieć znaczenie zarówno w profilaktyce AMD, jak i spowolnieniu przebiegu tej choroby. W tym kontekście podkreśla się szczególne znaczenie diety śródziemnomorskiej, która w istotny sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób niezakaźnych ( w tym m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego, otyłości, cukrzycy typu 2, zaburzeń poznawczych oraz nowotworów). Ponadto zaobserwowano, że ściślejsze przestrzeganie zasad diety śródziemnomorskiej może wpływać na opóźnienie wystąpienia i progresji AMD.
Charakterystyczne dla diety śródziemnomorskiej jest kilkukrotne spożywanie w ciągu dnia takich produktów, jak: różnokolorowe warzywa oraz owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe (ciemne pieczywo, makarony, kasze, ryż), nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki i nasiona, oliwa z oliwek oraz produkty mleczne (głównie sery i jogurty naturalne). Ten model żywienia zakłada także spożycie kilka razy w tygodniu: ryb i owoców morza, drobiu, jaj i czerwonego wina. Z kolei czerwone mięso nie powinno być spożywane częściej niż kilka razy w miesiącu.
Wśród korzystnych dla zdrowia składników tradycyjnej diety śródziemnomorskiej, których spożycie jest uzasadnione także w AMD, wymienia się:
nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3)
witaminy rozpuszczalne w wodzie (witamina C oraz witaminy z grupy B)
Podkreśla się, że dieta śródziemnomorska należy do najzdrowszych wzorców żywieniowych, pozwala na kształtowanie prawidłowych nawyków i może być bezpiecznie stosowana w dłuższej perspektywie czasowej. Ponadto dieta ta nie wprowadza drastycznych ograniczeń produktów żywnościowych, stąd ryzyko niedoborów pokarmowych jest w jej przypadku mało prawdopodobne.
Piśmiennictwo:
Eisenhauer B., Natoli S., Liew G. i wsp.: Lutein and Zeaxanthin-Food Sources, Bioavailability and Dietary Variety in Age-Related Macular Degeneration Protection. Nutrients. 2017 Feb 9;9(2):120. doi: 10.3390/nu9020120. PMID: 28208784; PMCID: PMC5331551.
Age-Related Eye Disease Study Research Group. A randomized, placebo-controlled, clinical trial of high-dose supplementation with vitamins C and E, beta carotene, and zinc for age-related macular degeneration and vision loss: AREDS report no. 8. Arch Ophthalmol. 2001 Oct;119(10):1417-36. doi: 10.1001/archopht.119.10.1417.
Age-Related Eye Disease Study 2 Research Group. Lutein + zeaxanthin and omega-3 fatty acids for age-related macular degeneration: the Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) randomized clinical trial [published correction appears in JAMA. 2013 Jul 10;310(2):208]. JAMA. 2013;309(19):2005-2015. doi:10.1001/jama.2013.4997
Gastaldello A., Giampieri F., Quiles JL. i wsp.: Adherence to the Mediterranean-Style Eating Pattern and Macular Degeneration: A Systematic Review of Observational Studies. Nutrients. 2022; 14(10):2028. https://doi.org/10.3390/nu14102028
24.04.2024
Zobacz także
Dieta w zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) jest chorobą przewlekłą o postępującym charakterze. Wśród głównych czynników ryzyka jej rozwoju wymienia się zwłaszcza wiek, ale duże znaczenie mają także czynniki genetyczne oraz styl życia.
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem to choroba oka bezpośrednio dotycząca centralnej części siatkówki – plamki. Plamka pełni bardzo ważną rolę w procesie widzenia, ponieważ odpowiada za ostrość wzroku i związane z tym funkcje, np. zdolność czytania.
Pulmonolog to lekarz specjalizujący się w chorobach układu oddechowego, przede wszystkim płuc i oskrzeli. Badania diagnostyczne wykonywane przez pulmonologa to m.in. RTG klatki piersiowej, spirometria z próbą rozkurczową, bronchoskopia i poligrafia (uproszczona wersja polisomnografii).
Gastrolog (gastroenterolog) i gastrolog dziecięcy to lekarze zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób układu pokarmowego, gruczołów trawiennych i dróg żółciowych.
Na twój numer +48 zadzwoni do Ciebie Doradca
Medyczny. Jeżeli nie uda mu
się z Tobą połączyć, podejmie kolejne 2 próby. W razie niepowodzenia powiadomimy Cię SMS-em jak
zrealizować poradę.
