Opracowała: lek. Karina Polak
Skróty: AK – rogowacenie słoneczne, UV – promieniowanie ultrafioletowe, ALA – kwas 5-aminolewulinowy, FDA – Agencja ds. Żywności i Leków
Rogowacenie słoneczne (actinic keratosis – AK) charakteryzuje się występowaniem stwardniałych, hiperkeratotycznych, łuszczących zmian w obrębie skóry poddanej przewlekłej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Na jego podłożu mogą rozwijać się raki skóry.
Multidyscyplinarna grupa robocza American Academy of Dermatology sformułowała 5 pytań klinicznych dotyczących postępowania w przypadku AK:
1. Jaka jest wydajność, skuteczność i efekty niepożądane chirurgicznych i chemicznych metod peelingujących w AK?
2. Jakie są wydajność, skuteczność i efekty niepożądane leków stosowanych miejscowo w AK?
3. Jakie są wydajność, skuteczność i efekty niepożądane urządzeń wysokoenergetycznych i innych metod leczenia AK?
4. Jakie są wydajność, skuteczność i efekty niepożądane terapii łączonych stosowanych w leczeniu AK?
5. Jakie szczególne względy należy wziąć pod uwagę podczas leczenia AK u pacjentów z zaburzeniami odporności?
Celem udzielenia odpowiedzi na pytania, grupa dokonała przeglądu systematycznego dostępnego piśmiennictwa anglojęzycznego wg algorytmu PICO z uwzględnieniem zasobów baz EMBASE, MEDLINE (PubMed), CENTRAL (OVID), opublikowanych przed 10.01.2019. Przegląd objął dostępne badania z randomizacją. Wykorzystując system klasyfikacji zaleceń GRADE, grupa sformułowała 18 zaleceń dotyczących postępowania u pacjentów z AK (tab. 1).
| Tabela 1. Zalecenia Amerykańskiej Akademii Dermatologii dotyczące postępowania w AK | |||
|---|---|---|---|
| Przedmiot zalecenia | Zalecenia | Siła zalecenia | Jakość danych naukowych (Good Practice Statement – GPS – uzgodniona opinia zespołu ekspertów, traktowana jako dowód wysokiej jakości, B – średnia, C – niska, D – bardzo niska |
| Ochrona przed promieniowaniem UV | U pacjentów z AK należy zalecać stosowanie ochrony przed promieniowaniem UV. Uwagi: Ochrona może obejmować unikanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne, stosowanie odzieży ochronnej, filtrów przeciwsłonecznych o szerokim zakresie ochrony przed promieniowaniem UV | Silne zalecenie za stosowaniem interwencji | GPS |
| Leki stosowane miejscowo w leczeniu AK | U pacjentów z AK w obrębie obszaru zagrożenia nowotworowego powinno się stosować leczenie 5-fluorouracylem | Silne zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Leki stosowane miejscowo w leczeniu AK | U pacjentów z AK w obrębie obszaru zagrożenia nowotworowego powinno się stosować leczenie imikwimodem | Silne zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Leki stosowane miejscowo w leczeniu AK | U pacjentów z AK można zalecać miejscowe leczenie diklofenakiem. Uwagi: Podobnie jak inne stosowane miejscowo i ogólnie preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, zamieszczono ostrzeżenie dotyczące działań niepożądanych na układ sercowo-naczyniowy i przewód pokarmowy | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | C |
| Krioterapia | U pacjentów z AK należy stosować krioterapię | Silne zalecenie za stosowaniem interwencji | GPS |
| Krioterapia | U pacjentów z AK powinno się preferować krioterapię w porównaniu z laserem CO2 | Silne zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK można stosować terapię fotodynamiczną przy użyciu kwasu 5-aminolewulinowego (ALA) i światła czerwonego | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | C |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK można stosować 1–4 godzinny czas inkubacji ALA celem zwiększenia całkowitej skuteczności terapii fotodynamicznej przy użyciu światła czerwonego | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | C |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK powinno się stosować terapię fotodynamiczną ALA z wykorzystaniem światła dziennego, jako mniej bolesną i równocześnie tak samo skuteczną jak z użyciem światła czerwonego | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK należy stosować terapię fotodynamiczną z użyciem ALA i światła czerwonego względem peelingu z użyciem kwasu trichlorooctowego | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK należy stosować terapię fotodynamiczną z użyciem ALA i światła niebieskiego | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK nie można rozważać terapii z użyciem roztworu alfa-hydroksykwasów jako wstępnego leczenia poprzedzającego terapię fotodynamiczną z użyciem ALA i światła niebieskiego. | Słabe zalecenie przeciw stosowaniu interwencji | D |
| Terapia fotodynamiczna | U pacjentów z AK można zalecać rozważenie fototerapii z użyciem ALA i światła czerwonego, względem samej krioterapii | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | C |
| Terapie łączone | U pacjentów z AK powinno się preferować terapię łączoną: 5-fluorouracyl i krioterapię, względem samej krioterapii | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | B |
| Terapie łączone | U pacjentów z AK można preferować terapię łączoną: imikwimod i krioterapię, względem samej krioterapii. | Słabe zalecenie za stosowaniem interwencji | C |
| Terapie łączone | U pacjentów z AK nie można zalecać stosowania terapii łączonej: diklofenaku i krioterapii jako alternatywy dla samej krioterapii | Słabe zalecenie przeciw stosowaniu interwencji | C |
| Terapie łączone | U pacjentów z AK nie można zalecać stosowania terapii łączonej: miejscowo stosowanego adapalenu i krioterapii jako alternatywy dla samej krioterapii. | Słabe zalecenie przeciw stosowaniu interwencji | C |
| Terapie łączone | U pacjentów z AK nie powinno się stosować leczenia imikwimodem po terapii fotodynamicznej z użyciem ALA i światła niebieskiego | Słabe zalecenie przeciw stosowaniu interwencji | B |
