Kreatyna – działania niepożądane

Pytanie nadesłane do redakcji

Mam 20 lat, ważę 74 kg. Trenuję na siłowni od około 2,5 roku 2–3 razy w tygodniu. Chciałbym zacząć stosować odżywkę – jabłczan kreatyny. Czy jest ona bezpieczna, czy powoduje jakieś skutki uboczne? Zwykły monohydrat bardzo nawadnia, co wiąże się z większą retencją wody i wzrostem ciśnienia, a tego chciałbym uniknąć. Dziękuję i pozdrawiam.

Odpowiedział

dr med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Unwersytet Medyczny we Wrocławiu

Kreatyna (kwas β-metyloguanidynooctowy) jest aminokwasem syntetyzowanym w ustroju z argininy i glicyny, zatem jako substancja występująca naturalnie w organizmie jest bardzo bezpiecznym suplementem diety. Kreatyna występuje także w pożywieniu. Osoby na diecie mieszanej przyjmują z pokarmem około 1–2 g kreatyny dziennie, wegetarianie mniej – około 1 g dziennie. Jeżeli chodzi o działania uboczne, nie udokumentowano poważnych działań niepożądanych kreatyny.

Sportowcy przyjmujący kreatynę w dawce 2–5 g dziennie zgłaszali co prawda występowanie biegunki, skurczów mięśni i odwodnienia. Ponadto zgłaszano niepożądane zwiększenie masy ciała związane z zatrzymaniem wody w organizmie, jednak w badaniu kontrolowanym placebo prowadzonym na 175 sportowcach przyjmujących monohydrat kreatyny przez prawie rok działania niepożądane kreatyny nie różniły sie statystycznie od placebo: częstość występowania nudności, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i biegunki była w obu grupach podobna. Jedyne doniesienie na temat poważnego działania niepożądanego dotyczy 20-letniego pacjenta z występującą wcześniej chorobą nerek (zespół nerczycowy), u którego po stosowaniu kreatyny obserwowano pogorszenie czynności nerek. Pacjent przyjmował kreatynę w dawce 20 g dziennie przez 4 tygodnie.

Wiadomo także, że przewlekłe stosowanie dużej ilości kreatyny może zwiększyć wytwarzanie w ustroju formaldehydu. Formaldehyd jest substancją toksyczną i może spowodować potencjalnie poważne działania toksyczne. Suplementacja kreatyną często powoduje zwiększenie masy ciała, co może być mylone ze zwiększeniem masy mięśniowej. Zwiększenie wewnątrzkomórkowego stężenia kreatyny powoduje na zasadzie osmotycznej napływ wody do komórek, ponieważ kreatyna jest substancją osmotycznie czynną. Jest więc możliwe, że zwiększenie masy jest uzyskiwane głównie dzięki zatrzymaniu wody, a nie przyrostu mięśni.

Bezpieczeństwo długotrwałego stosowania kreatyny nie zostało ustalone, dlatego dawki nasycającej (20 g dziennie) nie powinno się brać dłużej niż 5 dni, a łącznie maksymalnie nie dłużej niż 30 dni. Brakuje podstaw, by ustalić górny bezpieczny poziom dawkowania kreatyny; mamy dowody, że bezpieczne jest przewlekłe przyjmowanie do 5 g/d, aczkolwiek sportowcy przyjmują znacznie większe dawki i nie notuje się działań niepożądanych.

Jabłczan kreatyny (creatine malate, tricreatine malate) jest solą kreatyny i ustroju ulega przemianom z uwolnieniem kreatyny, dlatego ma zbliżony profil bezpieczeństwa. Może rozczaruję Pana, ale działanie jabłczanu jest dokładnie takie samo, jak monohydratu, natomiast biodostępność jabłczanu (wchłanianie po spożyciu) jest lepsza.