Jak należy interpretować pomiary wzrostu i masy ciała zlokalizowane w poszczególnych kanałach (centylach)?

Jeśli wartość danej cechy, na przykład wysokości ciała, na siatce centylowej znajduje się na poziomie 50. centyla, oznacza to przeciętną wartość w populacji. Krzywe centylowe 3. i 97. należy interpretować jako dolną i górną granicę normy. Poziomy te są najbardziej zbliżone do statystycznych granic normy, czyli dwóch odchyleń standardowych. Mogą być zatem porównywalne z tabelami norm. W zjawiskach biologicznych, a więc także w rozwoju fizycznym, nie można wyznaczać ściśle jednego punktu, jako absolutnej granicy normy. Ten proces podlega bowiem nie tylko wpływom genetycznym i środowiskowym, ale także może być zróżnicowany indywidualnie. Na przykład wzrost ostateczny dziecka w bardzo dużym stopniu zależy od wzrostu rodziców, dlatego tę samą wartość wzrostu (np. 150 cm u dwóch 13-letnich chłopców) należy inaczej interpretować w przypadku rodziców niskich (matka 152 cm, ojciec 168 cm) i wysokich (matka 168 cm, ojciec 182 cm). W codziennej praktyce lekarskiej uzasadnione jest zatem przyjęcie „pozycji” obserwacyjnej (alarmowej) między 3. a 10. centylem i (rzadziej) między 90. a 97. centylem! Uwzględniając wpływy rodzicielskie, dzieci mieszczące się w tych przedziałach (kanałach) centylowych należy objąć obserwacją i skierować na badania kontrolne w celu wykluczenia patologii rozwojowej lub potwierdzenia granic fizjologii. Ta sama zasada dotyczy oceny dojrzewania (rozwoju cech płciowych). Z lekarskiego punktu widzenia jest to najważniejsza grupa dzieci, wymagająca szczególnego monitorowania przebiegu rozwoju. Oczywiście masy ciała nie można interpretować w oderwaniu od wysokości, dlatego wprowadzono różne wskaźniki (np. modny ostatnio BMI), które raczej stanowią wskaźniki stanu odżywienia niż rozwoju. Poza tym, za nieprawidłowe należy uznać przesunięcie krzywej wzrastania w górę (przyśpieszenie) lub w dół (zwolnienie) o dwa pasma (kanały) centylowe.

Na koniec warto podkreślić, że nie można się zgodzić z poglądem o istnieniu normy „wąskiej” i „szerokiej”. Do normy „wąskiej” niektórzy zaliczają dzieci mieszczące się w granicach między 25. a 75. centylem, co jest moim zdaniem nie do przyjęcia. Jest to tylko przedział środkowy obejmujący 50% populacji! Nie można bowiem uznać, że u 50% dzieci i młodzieży, przy normalnym rozkładzie, zgodnym z krzywą Gaussa, występują nieprawidłowości, zwłaszcza w zakresie rozwoju. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Krawczyński M.: Pojęcie normy auksologicznej (rozwojowej), jej interpretacja i wykorzystanie w praktyce. [W]: Dziecko poznańskie 2000. Pediatr. Prakt., 2000; 8 (4): 325–339