Kto kwalifikuje zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Sportowy?

Zagadnienie to wcześniej normował art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym1. Zgodnie z tym przepisem osoba ubiegająca się o licencję zawodnika uprawniającą do uczestnictwa w tzw. sporcie kwalifikowanym2 musiała przedłożyć podmiotowi wydającemu taką licencję (czyli właściwemu Polskiemu Związkowi Sportowemu) m.in. zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do uprawiania określonej dyscypliny sportu. Zaświadczenie to wydawał lekarz uprawniony do orzecznictwa sportowo-lekarskiego (art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy). Szczegóły dotyczące kwalifikacji tych lekarzy określono w rozporządzeniu Ministra Sportu z dnia 3 października 2006 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zaświadczeń lekarskich, a także rodzaju niezbędnych badań lekarskich dla osób ubiegających się o przyznanie licencji zawodnika lub licencji trenera3. Akt ten wydano z mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 29 ust. 4 ustawy o sporcie kwalifikowanym. Uchylenie tej ustawy spowodowało więc, że przestała istnieć podstawa prawna dla tego rozporządzenia. Jednak ustawodawca zdecydował się utrzymać wymogi dotyczące posiadania przez zawodnika odpowiedniego stanu zdrowia, potwierdzonego odpowiednim zaświadczeniem4. Rozwiązanie to przeniesiono więc do obecnie obowiązującej ustawy o sporcie. Zgodnie z jej art. 37 ust. 1 zawodnicy uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Sportowy są zobowiązani do uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie. Współzawodnictwo sportowe jest indywidualną lub zbiorową rywalizacją osób zmierzających, zwłaszcza w trakcie zawodów sportowych, do pokonania czasu, przestrzeni, przeszkód lub przeciwnika. Art. 37 ust. 2 ustawy o sporcie zawiera delegację ustawową do wydania przepisów wykonawczych dotyczących kwalifikacji lekarzy uprawnionych do orzekania w tym zakresie. Do czasu wydania rozporządzenia wykonawczego na tej podstawie obowiązywało wspomniane rozporządzenie Ministra Sportu z dnia 3 października 2006 r. (utrzymano je bowiem w mocy na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 3 ustawy o sporcie). Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń5. Zgodnie z jego § 1. zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy (zwany w rozporządzeniu „zawodnikiem”) podlega ogólnym badaniom lekarskim oraz badaniom specjalistycznym i diagnostycznym w zakresie niezbędnym do wydania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, zwłaszcza uczestnictwo w treningach lub zawodach sportowych. Wykaz tych badań zawiera § 3 rozporządzenia. Przy czym, w myśl § 3 ust. 2, lekarz wydający orzeczenie może zlecić wykonanie innych badań specjalistycznych lub diagnostycznych, wynikających z oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o wydanie orzeczenia oraz specyfiki współzawodnictwa sportowego, niezbędnych do wydania orzeczenia. W piśmiennictwie wskazuje się dodatkowe wymogi zdrowotne dotyczące zawodników oraz związane z nimi rodzaje badań lekarskich, które mogą wynikać z tzw. przepisów związkowych, wydawanych przez określony związek sportowy w danej dziedzinie sportu (np. Polski Związek Kolarski)6.

Podobnie jak na gruncie poprzednio obowiązującego rozporządzenia, podmiotami uprawnionymi do wydania orzeczenia w tym obszarze są lekarze specjaliści w dziedzinie medycyny sportowej. W odniesieniu do zawodników niepełnosprawnych orzeczenie może wydać także lekarz specjalista w dziedzinie rehabilitacji medycznej. Od tych zasad rozporządzenie wprowadza kilka wyjątków, zależnie od wieku zawodnika. I tak, jak wymieniono poniżej.

1. W przypadku dzieci i młodzieży (nienależących do grupy zawodników) do ukończenia 19. roku życia orzeczenie może wydać również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia), tj. lekarz wskazany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (omówionym we wcześniejszym pytaniu). Wydając takie orzeczenie, lekarz powinien oprzeć się ponadto na posiadanej dokumentacji medycznej. Jego uprawnienie zostaje ograniczone, jeśli stwierdzi, że:

• zakres badań koniecznych do przeprowadzenia w celu dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia i możliwości bezpiecznego uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym wykracza poza zakres profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia) oraz posiadanej dokumentacji medycznej lub

• jest to niezbędne w celu dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia i możliwości bezpiecznego uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym. W takim wypadku jest zobligowany wydać skierowanie do lekarza, o którym mowa w § 2 ust. 1 rozporządzenia, czyli specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej, bądź w odniesieniu do zawodników niepełnosprawnych – lekarza specjalisty w dziedzinie rehabilitacji medycznej, ewentualnie do lekarza posiadającego certyfikat ukończenia kursu wprowadzającego do specjalizacji w dziedzinie medycyny sportowej. Lekarze ci wydają wówczas stosowne orzeczenie.

2. W przypadku zawodników pomiędzy 19. a 23. rokiem życia orzeczenie może wydać również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej. Jego kompetencja jest jednak ograniczona, na zasadach omówionych w punkcie pierwszym.

Zgodnie z § 4 rozporządzenia przeprowadza się trzy typy badań: wstępne, okresowe i kontrolne. Przepis ten następnie dookreśla, wobec kogo i kiedy badania te powinny być wykonane, np. badanie okresowe przeprowadza się przed upływem terminu ważności orzeczenia.

Orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do uprawiania określonej dyscypliny sportu wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują ważność przez okres, na jaki zostały wydane.

Warto dodać, że zgodnie z art. 29 ust. 5 ustawy o sporcie koszty wydania orzeczenia lekarskiego, w tym koszty badań niezbędnych do wydania tego orzeczenia, w stosunku do zawodników, którzy nie ukończyli 23 lat i nie otrzymują wynagrodzenia w związku z uprawianiem sportu, są finansowane ze środków publicznych na zasadach określonych przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Powołane przepisy nie określają momentu, w którym zawodnik powinien uzyskać niezbędne orzeczenie. W piśmiennictwie sugeruje się jednak, że musi się on legitymować takim dokumentem przed przystąpieniem do współzawodnictwa sportowego organizowanego przez polski związek sportowy. Ponadto podnosi się, że obowiązek uzyskania orzeczenia w przedstawionym trybie nie dotyczy zawodników, którzy uczestniczą co prawda we współzawodnictwie sportowym, ale organizowanym samodzielnie przez inne podmioty, w szczególności związki sportowe albo kluby sportowe7. Wobec takich zawodników stosuje się procedury uregulowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników między 21. a 23. rokiem życia.8

Piśmiennictwo

1. Dz. U. Nr 155, poz. 1298, z późn. zm.
2. Zgodnie z art. 3 pkt 3 ustawy o sporcie kwalifikowanym przez taki rodzaj sportu rozumiano: formą aktywności człowieka związaną z uczestnictwem we współzawodnictwie sportowym, organizowanym lub prowadzonym w określonej dyscyplinie sportu przez polski związek sportowy lub podmioty działające z jego upoważnienia.
3. Dz. U. Nr 189, poz. 1396
4. Por.: Cajsel W.: Ustawa o sporcie. Komentarz. Warszawa, 2011, s. 289
5. Dz. U. poz. 1172, z późn. zm.
6. Gniatowski M. [W:] Gniatowski M. (red.): Ustawa o sporcie. Komentarz. Wrocław, 2011, s. 176
7. Badura M., Basiński H., Kałużny G. i wsp.: Ustawa o sporcie. Komentarz. Warszawa, 2011
8. Dz. U. Nr 88, poz. 500, z późn. zm.