Jakie jest miejsce roztworów 2:1 i 1:1 w nawadnianiu dzieci? Czy należy je stosować? W jakich sytuacjach nie są zalecane?

Wymienione w pytaniu roztwory:

• roztwór 2:1 (powstały ze zmieszania 2 części 5% roztworu glukozy i 1 części 0,9% roztworu NaCl, zawiera ok. 51 mmol Na/l oraz 3,3% glukozę)

• roztwór 1:1 (powstały ze zmieszania 1 części 5% roztworu glukozy i 1 części 0,9% roztworu, zawiera ok. 77 mmol Na/l oraz 2,5% glukozę)

są nadal powszechnie stosowane w płynoterapii u dzieci. Uważa się, że są izoosmolarne in vitro, czyli bezpieczne w kontekście zapobiegania hemolizy po podaniu dożylnym. Zawierają one stężenia Na znacznie zmniejszone w porównaniu ze stężeniem Na w osoczu (ok. 140 mmol/l), a glukoza w nich zawarta szybko wchłania się do komórek, przez co ogólnie roztwory te uważa się za hipotoniczne. Z tego powodu nie należy ich stosować do nawadniania w pierwszej fazie leczenia (4 h), kiedy dąży się do zwiększenia objętości przestrzeni pozakomórkowej (w tym objętości płynów wewnątrznaczyniowych). Zasadniczy jon pozakomórkowy to Na+, dlatego w stanach przebiegających z odwodnieniem zaleca się podanie płynu izotonicznego (pod względem stężenia Na+) w celu wczesnego wyrównania objętości osocza.

Płyny hipotoniczne (pod względem zawartości Na+) można ewentualnie stosować w późniejszym okresie nawadniania dożylnego (płynoterapia podtrzymująca), niemniej jednak wyniki aktualnych badań wykazały, że wiąże się to z większą liczbą powikłań (przede wszystkim hiponatremią). Z praktycznego punku widzenia w późniejszym okresie nawadniania korzystniejszy jest roztwór 5% glukozy z dodatkiem 10% NaCl (w 1 ml 10% NaCl jest zawarte 1,7 mmol Na), gdyż ułatwia liczenie podaży sodu zależnie od zapotrzebowania. Do takiego roztworu można (i najczęściej należy) dodać także jony potasu, szczególnie jeśli jednocześnie z nawadnianiem leczy się kwasicę metaboliczną. W czasie wyrównywania kwasicy jony K+ „wchodzą” do komórki z przestrzeni pozakomórkowej, co wymaga ich uzupełnienia w płynach nawadniających. Energia zawarta w glukozie w roztworach 2:1 i 1:1 nie ma znaczenia odżywczego: przy podawaniu 70 ml/kg masy ciała (mc.) roztworu 2:1 pacjent otrzymuje około 9 kcal/kg mc., a roztworu 1:1 – około 7 kcal/kg mc.

Piśmiennictwo

1. McNab S., Duke T., South M. i wsp.: 140 mmol/L of sodium versus 77 mmol/L of sodium in maintenance intravenous fluid therapy for children in hospital (PIMS): a randomised controlled double-blind trial. Lancet, 2015; 385 (9974): 1190-1197
2. Wang J., Xu E., Xiao Y.: Isotonic versus hypotonic maintenance IV fluids in hospitalized children: a meta-analysis. Pediatrics, 2014; 133 (1): 105-113. doi: 10.1542/peds.2013-2041
3. Charakterystyka produktu leczniczego Injectio Glucosi 5% et Natrii Chlorati 0,9% 2:1
4. Charakterystyka produktu leczniczego Injectio Glucosi 5% et Natrii Chlorati 0,9% 1:1