Jakie są kryteria rozpoznania niedoboru witaminy D?

Aktualnie uważa się, że najlepszym wykładnikiem zaopatrzenia organizmu w witaminę D jest stężenie 25(OH)D w surowicy. Normy 25(OH)D nie zależą od wieku i płci pacjenta.

Eksperci mają jednak różne opinie na temat stężenia 25(OH)D, które wyznacza minimalne odpowiednie zaopatrzenie. Ponadto zalecenia różnią się progami wyznaczającymi niewystarczające zaopatrzenie (insufficiency), niedobór (deficiency) lub ciężki niedobór (severe deficiency). Różnice te wynikają m.in. z rozbieżności w określeniu biologicznych korzyści z podawania witaminy D (np. zapobieganie krzywicy, zapewnienie odpowiedniego stężenia parathormonu, zapobieganie hipotetycznym pozakostnym efektom niedoboru wit. D).

Endocrine Society niedobór witaminy D definiuje jako stężenie 25(OH)D <50 nmol/l (<20 ng/ml). Ponadto wskazuje, że aby zoptymalizować jej działanie na gospodarkę wapniowo-fosforanową, układ kostny oraz mięśniowy, stężenie 25(OH)D w surowicy powinno wynosić >75 nmol/l (30 ng/ml). Brytyjskie Scientific Advisory Committee on Nutrition wyznacza progowe prawidłowe stężenie 25(OH)D na poziomie 25 nmol/l (10 ng/ml). Mniejsze wartości nie są jednak równoznaczne z wystąpieniem nieprawidłowości, lecz tylko wskazują poziom, poniżej którego zwiększa się populacyjne ryzyko zaburzeń układu kostnego i mięśniowego. Jeszcze inne założenia przyjęli polscy eksperci, którzy uznali, że przy wyznaczaniu optymalnego zaopatrzenia w witaminę D u osób zdrowych należy brać pod uwagę jej hipotetyczne efekty pozakostne, dlatego minimalne prawidłowe stężenie 25(OH)D wyznaczyli na poziomie 75 nmol/l (30 ng/ml).

Większość grup ekspertów opiera się jednak na zaleceniach amerykańskiego Institute of Medicine (IOM), dla którego podstawą do wydania wytycznych była odpowiednia mineralizacja układu kostnego. Według IOM stężenie 50 nmol/l (20 ng/ml) oznacza odpowiednie zaopatrzenie w kalcytriol u prawie wszystkich (tj. 97,5%) zdrowych osób, a wartość stężenia 25(OH)D sygnalizującą niedobór wyznaczono na poziomie <30 nmol/l (12 ng/ml).

Kliniczne objawy niedoboru witaminy D u dzieci są albo nieswoiste (osłabienie mięśniowe, osteopenia), albo ujawniają się przy bardzo głębokim niedoborze witaminy D współistniejącym z niedoborem wapnia (krzywica). Ponieważ w większości rozwiniętych krajów świata występują one bardzo rzadko, nie wchodzą w skład aktualnych kryteriów rozpoznania niedoboru witaminy D.

Piśmiennictwo

1. Holick M.F., Binkley N.C., Bischoff-Ferrari H.A. i wsp.: Evaluation, treatment, and prevention
   of vitamin D deficiency: an Endocrine Society clinical practice guideline. J. Clin.
   Endocrinol. Metab., 2011; 96 (7): 1911–1930 
2. Scientific Advisory Committee on Nutrition: Vitamin D and health. 2016: 1–304. www.
   gov.uk/government/publications/sacnvitamin-d-and-health-report 
3. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Vitamin D supplementation guidelines for
   general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland – recommendations
   of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert
   Panel with Participation of National Specialist Consultants and Representatives of
   Scientific Societies – 2018 Update. Front. Endocrinol. (Lausanne), 2018; 9: doi: 10.3389/
   fendo.2018.00 246
4. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą
   D – nowelizacja 2018 r. Standardy Medyczne, 2018; 15: 531–559