Czy tor gorączki i czas jej utrzymywania się (liczba dni) mają znaczenie w przewidywaniu etiologii bakteryjnej zakażenia? Czy istnieją wiarygodne opracowania na ten temat?

Gorączka wynika ze zwiększenia temperatury ustawionej w ośrodku termoregulacji (set point) w podwzgórzu pod wpływem pirogenów, głównie interleukiny 1 (IL-1α i IL-1β), kachektyny (TNF-α), interleukiny 6 (IL-6) oraz interferonów (IFN), które pojawiają się w surowicy krwi pod wpływem różnych bodźców wewnętrznych i zewnętrznych, przede wszystkim stymulacji monocytów i makrofagów w przebiegu infekcji. Zatem na gorączkę poza samym zakażeniem wpływają różne czynniki osobnicze oraz stosowane leki, na przykład niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i glikokortykosteroidy (GKS). Im silniejsza i dłuższa stymulacja makrofagów i większa osobnicza wrażliwość ośrodka termoregulacji, tym gorączka jest wyższa i dłużej się utrzymuje. Wysoka gorączka może być zarówno odpowiedzią na zakażenie wirusowe (np. grypę, gorączkę 3-dniową [rumień nagły], mononukleozę zakaźną, zakażenie HIV, odrę) lub jego powikłaniem (np. zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), jak i objawem towarzyszącym zakażeniom bakteryjnym (np. anginie paciorkowcowej lub pneumokokowemu zapaleniu płuc). W ostrych zakażeniach wirusowych gorączka zwykle utrzymuje się przez 3–4 dni, ale w niektórych chorobach, takich jak mononukleoza zakaźna, lub w przypadku rozwoju powikłań w przebiegu chorób wirusowych (np. zapalenie płuc w przebiegu grypy) utrzymuje się dłużej. Z czasu trwania gorączki trudno wyciągnąć zatem sensowne wnioski kliniczne na temat etiologii choroby. Podobnie niecharakterystyczny jest tor gorączki, może poza gorączką przerywaną (hektyczną), zwaną też septyczną, która przebiega ze znacznymi spadkami temperatury ciała (np. rano bez gorączki, a po południu lub wieczorem wysoka gorączka) i najczęściej występuje w przebiegu zakażeń bakteryjnych, takich jak sepsa, ropniaki, bakteryjne zapalenie wsierdzia, oraz ciężkich chorób zakaźnych, na przykład brucelozy i malarii (P. vivax). W praktyce przebieg toru gorączki pozwala jedynie ocenić, czy choroba nasila się czy ustępuje.

Jeżeli chodzi o wartość (wysokość) gorączki, to u dzieci do ukończenia 3 lat przy gorączce >39oC bardziej prawdopodobne są ciężkie zakażenia bakteryjne, w tym bakteriemia utajona (u dzieci nieszczepionych przeciwko pneumokokom), sepsa, zakażenie dróg moczowych, zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Podsumowując, niestety zarówno czas trwania gorączki, jak i jej tor są zbyt mało swoiste, aby na ich podstawie wyciągnąć sensowne wnioski kliniczne i ustalić postępowanie diagnostyczne. Bardzo wysoka gorączka często wskazuje na ciężkie zakażenia niezależnie od etiologii. Mogą to być zakażenia bakteryjne (np. sepsa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, dur brzuszny) lub wirusowe (np. grypa, odra, mononukleoza zakaźna), a także powikłania zakażeń wirusowych (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu lub zapalenie płuc). W praktyce przebieg toru gorączki pozwala jedynie ocenić, czy choroba nasila się czy ustępuje.

Piśmiennictwo

1. UpToDate Approach to the adult with fever of unknown origin. www.uptodate.com/home
2. Hirschmann J.V.: Fever of unknown origin in adults. Clin. Infect. Dis., 1997; 24: 291
3. Janeczko J.: Gorączka. (W:) Dziubek Z. (red.): Choroby zakaźne i pasożytnicze. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000
4. UpToDate Fever of unknown origin in children: Evaluation. www.uptodate.com/home
5. UpToDate Fever in infants and children: Pathophysiology and management. www.uptodate.com/home