Jak przebiega metabolizm najczęściej stosowanych leków przeciwgorączkowych – paracetamolu i ibuprofenu? Jaką drogą są one wydalane z organizmu?

22-11-2017
dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Paracetamol jest metabolizowany w wątrobie głównie na drodze sprzęgania z kwasem glukuronowym i siarkowym (do glukuronianów i siarczanów), a w bardzo niewielkiej części (5–10%) w wątrobie i nerkach – przez izoenzymy cytochromu P450 (głównie CYP2E1 i CYP3A4) – do silnie utleniających, toksycznych pochodnych hydroksylowych (N-acetylo-4-benzochinonoimina – NAPQI). Mniej niż 5% paracetamolu jest wydalane w postaci niezmienionej. Metabolity paracetamolu wydalane są z moczem – zgodnie z cytowanym piśmiennictwem w ciągu 24 godzin wydaleniu ulega 90% przyjętej dawki leku.

Ibuprofen podobnie – metabolizowany jest w wątrobie, wydalany pod postacią nieaktywnych metabolitów głównie z moczem, a tylko w niewielkiej ilości z kałem. Działanie hepatotoksyczne ibuprofenu występuje bardzo rzadko. Opisano 3 pacjentów chorych na przewlekłe zapalenie wątroby typu C, u których po zastosowaniu ibuprofenu odnotowano zwiększenie aktywności aminotransferaz. Opisano ponadto pojedyncze przypadki zapalenia wątroby i jej niewydolności, dlatego w rzadkich sytuacjach klinicznych – przy podejrzeniu działania hepatotoksycznego – zaleca się ocenę aktywności aminotransferaz. Względnie częściej ibuprofen powoduje działania niepożądane ze strony nerek: zwiększenie stężenia kreatyniny w surowicy, ostrą niewydolność nerek, zespół nerczycowy, sporadycznie zapalenie pęcherza moczowego, krwiomocz i śródmiąższowe zapalenie nerek. U pacjentów leczonych ibuprofenem opisywano ból okolicy lędźwiowej w rzucie nerek oraz odwracalne zaburzenia ich funkcji. Monitorowanie funkcji nerek jest zatem ważniejsze przy terapii ibuprofenem, zwłaszcza przewlekłej, niż oznaczanie aminotransferaz. Zgodnie z piśmiennictwem dotyczącym ostrych zatruć, obserwacji w warunkach szpitalnych wymaga dziecko po spożyciu ibuprofenu w dawce co najmniej 100 mg/kg mc./24 h.

Piśmiennictwo

  1. van der Marel C.D., Anderson B.J., van Lingen R.A. i wsp.: Paracetamol and metabolite pharmacokinetics in infants. Eur. J. Clin. Pharmacol., 2003; 59: 243–251
  2. Gregoire N., Hovsepian L., Gualano V. i wsp.: Safety and pharmacokinetics of paracetamol following intravenous administration of 5 g during the first 24 h with a 2-g starting dose. Clin. Pharmacol. Ther., 2007; 81: 401–405
  3. Kumpulainen E., Kokki H., Halonen T. i wsp.: Paracetamol (acetaminophen) penetrates readily into the cerebrospinal fluid of children after intravenous administration. Pediatrics, 2007; 119: 766–771
  4. Palmer G.M., Atkins M., Anderson B.J. i wsp.: I.V. acetaminophen pharmacokinetics in neonates after multiple doses. Br. J. Anaesth., 2008; 101: 523–530
  5. Liukas A., Kuusniemi K., Aantaa R. i wsp.: Pharmacokinetics of intravenous paracetamol in elderly patients. Clin. Pharmacokinet., 2011; 50: 121–129
  6. Allegaert K., Palmer G.M., Anderson B.J.: The pharmacokinetics of intravenous paracetamol in neonates: size matters most. Arch. Dis. Child., 2011; 96: 575–580
  7. Zuppa A.F., Hammer G.B., Barrett J.S. i wsp.: Safety and population pharmacokinetic analysis of intravenous acetaminophen in neonates, infants, children, and adolescents with pain or fever. J. Pediatr. Pharmacol. Ther., 2011; 16: 246–261
  8. Kulo A., Peeters M.Y., Allegaert K. i wsp.: Pharmacokinetics of paracetamol and its metabolites in women at delivery and post-partum. Br. J. Clin. Pharmacol., 2013; 75 (3): 850–856
  9. Perry S.J., Streete P.J., Volans G.N.: Ibuprofen overdose: the first two years of over–the–counter sales. Hum. Toxicol., 1987; 6: 173–178
  10. Menzies D.G., Conn A.G., Williamson I.J., Prescott L.F.: Fulminant hyperkalaemia and multiple complications following ibuprofen overdose. Med. Toxicol. Adverse Drug Exp., 1989; 4: 468–471
  11. Zuckerman G.B., Uy C.C.: Shock, metabolic acidosis, and coma following ibuprofenoverdose in a child. Ann. Pharmacother., 1995; 29: 869–871
  12. Al-Harbi N.N., Domrongkitchaiporn S., Lirenman D.S.: Hypocalcemia and hypomagnesemia after ibuprofenoverdose. Ann. Pharmacother., 1997; 31: 432–434
  13. Riley T.R., Smith J.P.: Ibuprofen-induced hepatotoxicity in patients with chronic hepatitis C: a case series. Am. J. Gastroenterol., 1998; 93: 1563–1565
  14. Borel I., Hedelius F., Baumgartner C. i wsp.: Hépatite aiguë sévere apres prise d'ibuprofene. Gastroenterol. Clin. Biol., 2001; 25: 430–432
  15. Rodríguez-González F.J., Montero J.L., Puente J. i wsp.: Orthotopic liver transplantation after subacute liver failure induced by therapeutic doses of ibuprofen. Am. J. Gastroenterol., 2002; 97: 2476–2477
  16. Whelton A., Stout R.L., Spilman P.S., Klassen D.K.: Renal effects of ibuprofen, piroxicam, and sulindac in patients with asymptomatic renal failure: a prospective, randomized, crossover comparison. Ann. Intern. Med., 1990; 112: 568–576
  17. Brandstetter R.D., Mar D.D.: Reversible oliguric renal failure associated with ibuprofen treatment. BMJ, 1978; 2: 1194–1195
  18. Kimberly RP, Sherman R.L., Mouradian J., Lockshin M.D.: Apparent acute renal failure associated with therapeutic aspirin and ibuprofen administration. Arthritis Rheum., 1979; 22: 281–285
  19. Spierto R.J., Kaufman M.B., Stoukides C.A.: Acute renal failure associated with the use of over-the-counter ibuprofen. Ann. Pharmacother., 1992; 26: 714
  20. Fernando A.H.N., Temple R.M., Thomas S., Lee H.A.: Renal failure after topical use of NSAIDs. BMJ, 1994; 308: 533
  21. Moghal NE, Hegde S., Eastham K.M.: Ibuprofen and acute renal failure in a toddler. Arch. Dis. Child., 2004; 89: 276–277
  22. Justiniani F.R.: Over-the-counter ibuprofen and nephrotic syndrome. Ann. Intern. Med., 1986; 105: 303
  23. McIntire S.C., Rubenstein R.C., Gartner J.C. i wsp.: Acute flank pain and reversible renal dysfunction associated with nonsteroidal anti-inflammatory drug use. Pediatrics, 1993; 92: 459–460
  24. Wattad A., Feehan T., Shepard T.M., Youngberg G.: A unique complication of nonsteroidal anti-inflammatory drug use. Pediatrics, 1994; 93: 693

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej