Czy u zdrowego 20-miesięcznego dziecka częstotliwość rytmu serca we śnie może wynosić ok. 120/min, a w okresie czuwania 160–170/min?

Prawidłowa częstotliwość rytmu serca u 20-miesięcznego dziecka w okresie czuwania i spokoju wynosi ok. 120/min (97–155/min). Przeprowadzając jednorazową ocenę częstotliwości rytmu serca, należy uwzględniać warunki badania – płacz, niepokój dziecka, gorączkę, odwodnienie, aktywność fizyczną bezpośrednio przed badaniem – wszystkie te czynniki mogą wpływać na okresowe przyspieszenie pracy serca i wówczas nie jest konieczna dalsza diagnostyka. Wystarczy dokonać ponownej oceny po uspokojeniu dziecka, obniżeniu temperatury lub nawodnieniu. Trzeba jednak pamiętać, że maksymalna częstotliwość rytmu zatokowego wynosi u każdego dziecka bez względu na wiek ok. 190/min.

W czasie snu czynność serca zawsze zwalnia i u 20-miesięcznego dziecka wynosi min. 63/min, średnio ok. 110/min, ale rytm serca nie jest stały i może okresowo przyspieszać, np. w czasie marzeń sennych. Zatem nie można na podstawie jednorazowego pomiaru częstotliwości rytmu serca podejrzewać u dziecka choroby.

Wielokrotnie stwierdzana u 20-miesięcznego dziecka czynność serca >160/min w czasie czuwania oraz 120/min w czasie snu na pewno nie jest prawidłowa i wymaga wnikliwej diagnostyki, gdyż większość poważnych chorób każdego układu prowadzi do tachykardii. W wywiadzie warto spytać o przewlekle stosowane leki, np. preparaty pseudoefedryny, atropiny, ß-mimetyki (leki wziewne stosowane do inhalacji w leczeniu astmy), fenspirid, używki stosowane przez mamę karmiącą piersią. Wszystkie te substancje istotnie przyspieszają rytm serca. Do ważnych objawów, o które należy zapytać, należą męczliwość i upośledzona tolerancja wysiłku. Nigdy nie można zapominać o ewentualnych przyczynach onkologicznych, zwłaszcza że w tym wieku nie są one rzadkie, a przebiegają w sposób skryty. Należy ocenić parametry rozwoju dziecka. W diagnostyce różnicowej uwzględnia się: niedokrwistość, nadczynność tarczycy i inne zaburzenia endokrynologiczne, np. moczówkę prostą, przewlekłe choroby płuc, zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność serca w wyniku przeciekowej wady wrodzonej serca lub zespołu Blanda, White’a i Garlanda (nieprawidłowe odejście lewej wieńcowej od tętnicy płucnej) lub zaburzenia rytmu serca.

Badanie kliniczne decyduje o dalszej diagnostyce. Należy zbadać dziecko bardzo dokładnie i zwrócić szczególną uwagę na zabarwienie skóry i błon śluzowych (niedokrwistość!), stopień nawodnienia, objawy niewydolności serca (duszność, tachykardia, powiększenie wątroby), badanie jamy brzusznej.

Podstawowe badania laboratoryjne, których wykonanie należy rozważyć, to morfologia krwi, TSH, EKG i RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej. W przypadku podejrzenia choroby serca wskazana jest konsultacja kardiologa.

W ocenie rytmu dobowego serca i weryfikacji doraźnych pomiarów częstotliwości rytmu serca i diagnostyki zaburzeń rytmu serca bardzo pomocne jest badanie EKG metodą Holtera. Podsumowując, należy podkreślić, że stwierdzenie stałej tachykardii u 20-miesięcznego dziecka – ok. 160/min w czasie czuwania oraz 120/min w czasie snu – wymaga bezwzględnie wnikliwej diagnostyki, ponieważ może to być nieswoisty objaw choroby różnych narządów. (2015)

Piśmiennictwo

1. Rijnbeek P.R., Witsenburg M., Schrama E. i wsp.: New normal limits for the paediatric electrocardiogram. Eur. Heart J., 2001; 22: 702–711.
2. Salameh A., Gebauer R.A., Grollmuss O. i wsp.: Normal limits for heart rate as established using 24-hour ambulatory electrocardiography in children and adolescents. Cariol. Young, 2008; 18: 467–472