Jak zaplanować postępowanie diagnostyczne u dziecka po omdleniu?

Omdlenie definiuje się jako przemijającą utratę przytomności (transient loss of consciousness – TLOC) z powodu hipoperfuzji ośrodkowego układu nerwowego (OUN) charakteryzującą się szybkim początkiem, krótkim czasem trwania oraz samoistnym całkowitym powrotem do stanu przytomności (p. Ile może trwać utrata przytomności u dziecka, aby można było uznać taki epizod za omdlenie, a kiedy należy podejrzewać inną przyczynę? – przyp. red.). We wstępnym odróżnieniu łagodnego omdlenia odruchowego od innych poważniejszych przyczyn podstawowe znaczenie ma dokładny wywiad osobisty i rodzinny (tab. 1) oraz standardowy elektrokardiogram (EKG [tab. 2]). U dziecka zgłaszającego się do lekarza po omdleniu należy w pierwszej kolejności odpowiedzieć na 4 pytania (ryc.):
1) Czy był to epizod TLOC?
2) Jeżeli była to TLOC, to czy miała ona charakter omdlenia, czy nie?
3) Czy u pacjenta z podejrzeniem omdlenia występuje wada lub inna choroba serca?
4) Czy dostępne dane wskazują na zwiększone ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego lub zgonu?

Epizod TLOC jest prawdopodobnie omdleniem, jeśli spełnione są oba z wymienionych poniżej kryteriów:

• występują objawy podmiotowe i przedmiotowe swoiste dla omdlenia odruchowego, omdlenia spowodowanego hipotensją ortostatyczną lub omdlenia kardiogennego (p. Ile może trwać utrata przytomności u dziecka, aby można było uznać taki epizod za omdlenie, a kiedy należy podejrzewać inną przyczynę? i Które wady serca lub kardiochirurgiczne zabiegi korekcyjne są czynnikiem ryzyka omdleń, a które nie? – przyp. red.),

• nie występują objawy podmiotowe i przedmiotowe swoiste dla innych postaci TLOC (uraz głowy, drgawki padaczkowe, psychogenna TLOC lub inne rzadkie przyczyny [p. Które leki stosowane u dzieci szczególnie zwiększają ryzyko zaburzeń rytmu serca z następowym omdleniem kardiogennym? – przyp. red.]).

Od rodziców i pacjenta należy pozyskać szczegółowy opis aktualnego epizodu i wcześniejszych incydentów, z uwzględnieniem okoliczności poprzedzających wystąpienie omdlenia, jego przebiegu i objawów po ustąpieniu.

Rozpoznanie łagodnego omdlenia odruchowego sugerują takie dane z wywiadu, jak:

• długa historia nawracających omdleń

• epizod wystąpił pod wpływem nieprzyjemnego widoku, dźwięku, zapachu lub bólu, po nagłej pionizacji lub w trakcie długotrwałego przebywania w pozycji stojącej, podczas lub po posiłku, w trakcie przebywania w zatłoczonym lub gorącym miejscu

• objawy zwiastunowe, na przykład zawroty głowy, zaburzenia widzenia (mroczki, niewyraźne widzenie itp.), „zimne” poty, nudności

• brak choroby serca.

W przypadku krótkotrwałego omdlenia, ujemnego wywiadu rodzinnego, braku objawów alarmowych (p. Kiedy dziecko z omdleniami należy skierować na konsultację do kardiologa, a kiedy od razu do szpitala? – przyp. red.) oraz istotnych nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym, a także prawidłowego wyniku badania EKG (tab. 2) należy rozpoznać omdlenie odruchowe. U takich pacjentów zwykle nie ma potrzeby kontynuacji diagnostyki.

Piśmiennictwo

1. Brignole M., Moya A., de Lange F.J. i wsp.: 2018 European Society of Cardiology Guidelines for the diagnosis and management of syncope. Kardiol. Pol., 2018; 76 (8): 1119–1198
2. Sandhu R.K., Raj S.R., Thiruganasambandamoorthy V. i wsp.: Canadian Cardiovascular Society Clinical Practice Update on the Assessment and Management of Syncope. Can. J. Cardiol., 2020, 36; 1167–1177
3. Friedman K.G., Alexander M.E.: Chest pain and syncope in children: a practical approach to the diagnosis of cardiac disease. J. Pediatr., 2013; 163 (3): 896–901
4. www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/algorytmy-i-objawy-alarmowe/179972,objawy-alarmujace-i-algorytm-diagnostyczny-w-przebiegu-omdlenia
5. Zavala R., Metais B., Tuckfield L. i wsp.: Pediatric syncope: a systematic review. Pediatr. Emerg. Care, 2020; 36 (9): 442–445