Jaką krew najlepiej pobierać w celu oznaczenia równowagi kwasowo-zasadowej w warunkach szpitala rejonowego?

dr hab. n. med. Przemysław Tomasik
Zakład Biochemii Klinicznej, Instytut Pediatrii CM UJ w Krakowie

Pytanie nadesłane do Redakcji

Które z badań RKZ: pobranie krwi tętniczej, kapilarnej arterializowanej czy żylnej jest optymalne w codziennej praktyce lekarza oddziału pediatrycznego szpitala rejonowego lub oddziału noworodkowego I stopnia referencyjności?

Odpowiedź

Oznaczanie równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ) należy do gazometrii i nie jest wykonywane osobno. Dlatego też bardziej poprawne jest pytanie: na jakim materiale należy wykonywać oznaczenia gazometryczne u dzieci?

Badania przeprowadzone na początku obecnego stulecia wykazały, że – z pewnymi zastrzeżeniami – gazometrię można wykonywać nie tylko we krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej, ale też we krwi żylnej, i nie zmniejszy to jej użyteczności dla lekarzy. Wspomniane powyżej zastrzeżenia dotyczą następujących sytuacji: we krwi tętniczej, w porównaniu z krwią żylną, stwierdza się wyższe pH (przeciętnie o 0,02–0,05), niższe pCO2 (2–8 mm Hg, choć są też doniesienia o różnicach rzędu 20 mm Hg) oraz, co bardzo istotne, znacząco wyższe pO2 (60–70 mm Hg). Pamiętając, że pozostałe parametry uwzględniane standardowo na wyniku gazometrii, tzn. wodorowęglany, nadmiar zasad (BE) i wysycenie hemoglobiny tlenem, są wyliczane na podstawie parametrów wymienionych powyżej, różnice pomiędzy wynikami HCO3-, BE i wysycenia hemoglobiny tlenem wyznaczonymi we krwi żylnej względem krwi tętniczej mogą być znaczące i utrudniają interpretację wyniku (nie należy tu mylić oznaczeń gazometrii we krwi żylnej z oznaczaniem stężenia wodorowęglanów w surowicy krwi żylnej innymi metodami). Wprawdzie niektórzy autorzy odnotowali dobrą korelację pomiędzy parametrami gazometrii w obu rodzajach krwi, a nawet z powodzeniem matematycznie przeliczali wyniki uzyskane we krwi żylnej na wyniki we krwi tętniczej, były to jednak analizy wykonywane przede wszystkim w grupach osób dorosłych. Wiarygodnie nie potwierdzono, że taka zbieżność istnieje też u dzieci. W jednej publikacji wykazano wręcz generalnie słabą korelację pCO2 pomiędzy krwią tętniczą a żylną u dzieci. Inne pojedyncze badania porównawcze przeprowadzone u dzieci wykazały brak zgodności wyników gazometrii we krwi tętniczej i we krwi żylnej w przypadku drgawek noworodkowych, wstrząsu, wrodzonych wad serca i przy niskim ciśnieniu krwi, choć w zespole zaburzeń oddychania u noworodka (RDS), sepsie noworodkowej, niewydolności nerek i zapaleniu płuc zbieżność była, według autorów, wystarczająca.

Alternatywę stanowi odniesienie uzyskanego wyniku do właściwego przedziału wartości referencyjnych – w tym przypadku prawidłowo wyznaczonych wartości poszczególnych parametrów gazometrii we krwi żylnej – i uwzględnienie zmian parametrów gazometrii we krwi żylnej w poszczególnych jednostkach chorobowych. Niestety, nie ma uznanych i opublikowanych wartości odniesienia dla parametrów gazometrii we krwi żylnej u dzieci, z podziałem na grupy wiekowe, analogicznie do powszechnie używanych norm dla gazometrii we krwi tętniczej. Choć pojawiają się pierwsze próby wyznaczenia takich norm (Rimensberger s. 380) dla tej grupy wiekowej. Spotykanych niekiedy określeń „dla każdego wieku” (all ages) pediatra, a zwłaszcza neonatolog, nie powinien traktować poważnie.

Biorąc pod uwagę trudności w pobraniu krwi tętniczej u małego dziecka oraz potencjalne powikłania, a także fakt, że zgodność pomiędzy krwią tętniczą a krwią włośniczkową arterializowaną w parametrach gazometrii, przy prawidłowym pobraniu, wynosi prawie 100%, materiałem preferowanym do badań gazometrycznych powinna być krew włośniczkowa arterializowana. Nie należy jednak wykonywać w tym materiale oznaczeń gazometrycznych przy słabym ukrwieniu obwodowym (centralizacja krążenia, niskie ciśnienie tętnicze).

Ostateczna konkluzja jest zbieżna z wnioskami ze wspomnianych powyżej publikacji dotyczących oznaczeń gazometrii we krwi żylnej u dzieci: jeśli to możliwe, należy podczas badań gazometrycznych i oceny RKZ u dzieci korzystać z wyników uzyskanych we krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej. (2015)

Piśmiennictwo

  1. Kelly A.M., Klim S., Rees S.E.: Agreement between mathematically arterialised venous versus arterial blood gas values in patients undergoing non-invasive ventilation: a cohort study. Emerg. Med. J., 2014; 31 (e1): e46–e49
  2. Kelly A.M., Klim S.: Agreement between arterial and venous pH and pCO2 in patients undergoing non-invasive ventilation in the emergency department. Emerg. Med. Australas, 2013; 2 5(3): 203–206
  3. Kelly A.M.: Review article: Can venous blood gas analysis replace arterial in emergency medical care. Emerg. Med. Australas, 2010; 22 (6): 493–498
  4. Bilan N., Behbahan A.G., Khosroshahi A.J.: Validity of venous blood gas analysis for diagnosis of acid-base imbalance in children admitted to pediatric intensive care unit. World J. Pediatr., 2008; 4 (2): 114–117
  5. Yildizdaş D., Yapicioglu H., Yilmaz H.L., Sertdemir Y.: Correlation of simultaneously obtained capillary, venous, and arterial blood gases of patients in a paediatric intensive care unit. Arch. Dis. Child, 2004; 89 (2): 176–180
  6. Kirubakaran C., Gnananayagam J.E., Sundaravalli E.K.: Comparison of blood gas values in arterial and venous blood. Indian. J. Pediatr., 2003; 70 (10): 781–785
  7. Andropulos D.B.: Pediatric normal laboratory values. [W:] Gregory G.A., Andropoulos D.B. (red.): Gregory's Pediatric Anesthesia, Fifth Edition. 2012 Blackwell Publishing Ltd.
  8. Pediatic and neonatal mechanical ventilation. Editor Rimensberger J. Springer 2015
  9. Scott M.G., LeGrys V.A., Klutts J.S.: Electrolytes and blood gases. [W:] Burtis C.A., Ashwood E.R., Burns D.E. (red.): Tietz textbook of clinical chemistry and molecular diagnostic. Elsevier Saunders 2006

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej