Pytanie nadesłane do Redakcji
Które z badań RKZ: pobranie krwi tętniczej, kapilarnej arterializowanej czy żylnej jest optymalne w codziennej praktyce lekarza oddziału pediatrycznego szpitala rejonowego lub oddziału noworodkowego I stopnia referencyjności?
Odpowiedź
Oznaczanie równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ) należy do gazometrii i nie jest wykonywane osobno. Dlatego też bardziej poprawne jest pytanie: na jakim materiale należy wykonywać oznaczenia gazometryczne u dzieci?
Badania przeprowadzone na początku obecnego stulecia wykazały, że – z pewnymi zastrzeżeniami – gazometrię można wykonywać nie tylko we krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej, ale też we krwi żylnej, i nie zmniejszy to jej użyteczności dla lekarzy. Wspomniane powyżej zastrzeżenia dotyczą następujących sytuacji: we krwi tętniczej, w porównaniu z krwią żylną, stwierdza się wyższe pH (przeciętnie o 0,02–0,05), niższe pCO2 (2–8 mm Hg, choć są też doniesienia o różnicach rzędu 20 mm Hg) oraz, co bardzo istotne, znacząco wyższe pO2 (60–70 mm Hg). Pamiętając, że pozostałe parametry uwzględniane standardowo na wyniku gazometrii, tzn. wodorowęglany, nadmiar zasad (BE) i wysycenie hemoglobiny tlenem, są wyliczane na podstawie parametrów wymienionych powyżej, różnice pomiędzy wynikami HCO3-, BE i wysycenia hemoglobiny tlenem wyznaczonymi we krwi żylnej względem krwi tętniczej mogą być znaczące i utrudniają interpretację wyniku (nie należy tu mylić oznaczeń gazometrii we krwi żylnej z oznaczaniem stężenia wodorowęglanów w surowicy krwi żylnej innymi metodami). Wprawdzie niektórzy autorzy odnotowali dobrą korelację pomiędzy parametrami gazometrii w obu rodzajach krwi, a nawet z powodzeniem matematycznie przeliczali wyniki uzyskane we krwi żylnej na wyniki we krwi tętniczej, były to jednak analizy wykonywane przede wszystkim w grupach osób dorosłych. Wiarygodnie nie potwierdzono, że taka zbieżność istnieje też u dzieci. W jednej publikacji wykazano wręcz generalnie słabą korelację pCO2 pomiędzy krwią tętniczą a żylną u dzieci. Inne pojedyncze badania porównawcze przeprowadzone u dzieci wykazały brak zgodności wyników gazometrii we krwi tętniczej i we krwi żylnej w przypadku drgawek noworodkowych, wstrząsu, wrodzonych wad serca i przy niskim ciśnieniu krwi, choć w zespole zaburzeń oddychania u noworodka (RDS), sepsie noworodkowej, niewydolności nerek i zapaleniu płuc zbieżność była, według autorów, wystarczająca.
Alternatywę stanowi odniesienie uzyskanego wyniku do właściwego przedziału wartości referencyjnych – w tym przypadku prawidłowo wyznaczonych wartości poszczególnych parametrów gazometrii we krwi żylnej – i uwzględnienie zmian parametrów gazometrii we krwi żylnej w poszczególnych jednostkach chorobowych. Niestety, nie ma uznanych i opublikowanych wartości odniesienia dla parametrów gazometrii we krwi żylnej u dzieci, z podziałem na grupy wiekowe, analogicznie do powszechnie używanych norm dla gazometrii we krwi tętniczej. Choć pojawiają się pierwsze próby wyznaczenia takich norm (Rimensberger s. 380) dla tej grupy wiekowej. Spotykanych niekiedy określeń „dla każdego wieku” (all ages) pediatra, a zwłaszcza neonatolog, nie powinien traktować poważnie.
Biorąc pod uwagę trudności w pobraniu krwi tętniczej u małego dziecka oraz potencjalne powikłania, a także fakt, że zgodność pomiędzy krwią tętniczą a krwią włośniczkową arterializowaną w parametrach gazometrii, przy prawidłowym pobraniu, wynosi prawie 100%, materiałem preferowanym do badań gazometrycznych powinna być krew włośniczkowa arterializowana. Nie należy jednak wykonywać w tym materiale oznaczeń gazometrycznych przy słabym ukrwieniu obwodowym (centralizacja krążenia, niskie ciśnienie tętnicze).
Ostateczna konkluzja jest zbieżna z wnioskami ze wspomnianych powyżej publikacji dotyczących oznaczeń gazometrii we krwi żylnej u dzieci: jeśli to możliwe, należy podczas badań gazometrycznych i oceny RKZ u dzieci korzystać z wyników uzyskanych we krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej. (2015)
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej