Czy można obiektywnie stwierdzić, że napięcie mięśniowe u dziecka (zwłaszcza niemowlęcia) jest zmniejszone lub zwiększone?

Prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego u dziecka gwarantuje fizjologiczny rozwój ruchowy, czyli jego zmienność i wariantowość. Zarówno wzmożone, jak i zmniejszone napięcie mięśniowe jest przyczyną trudności w przeciwdziałaniu sile grawitacji na każdym etapie rozwoju. Do oceny prawidłowości napięcia mięśniowego najbardziej potrzebne jest doświadczenie kliniczne, pozwalające na właściwą obserwację motoryki spontanicznej niemowlęcia. Rozkład napięcia mięśniowego w pierwszym roku życia w warunkach fizjologicznych ulega zmianie. W pierwszym miesiącu życia można zaobserwować zmniejszone napięcie w osi głowa–tułów, z kompensacyjnym zwiększeniem napięcia w kończynach górnych i dolnych. Niemowlę ma trudności z zachowaniem stabilnej pozycji na podłożu na plecach i brzuchu. Z czasem dziecko uzyskuje zdolność do tzw. kontroli głowy, tj. wykonywania niezależnych ruchów głową przeciw grawitacji, oraz zmniejszenie napięcia w kończynach z możliwością ich selektywnych ruchów.

Do obiektywnych metod oceny rozwoju dziecka, a co za tym idzie, pośrednio prawidłowego rozkładu napięcia mięśniowego, wykorzystuje się 2 najbardziej popularne skale: test TIMP (Test of Infant Motor Performance) oraz skalę AIMS (Alberta Infant Motor Scale).

TIMP jest przeznaczony do oceny niemowląt od 34. tygodnia życia płodowego (wcześniaki) do 4. miesiąca życia wieku skorygowanego. Na podstawie AIMS ocenia się dzieci do 18. miesiąca życia. Posługując się tymi skalami, można nie tylko ocenić, ale również przewidywać rozwój dziecka.

Pediatrę w gabinecie w czasie wizyty powinny zaniepokoić następujące objawy:

1. około 3.–4. tygodnia życia dziecko nie jest w stanie utrzymać głowy w linii środkowej w leżeniu na plecach (czyli „nos jest w linii pępka”)

2. w okresie od 2. do 10. tygodnia życia dziecko nie utrzymuje kończyn zgiętych w stawach biodrowych

3. około 9. tygodnia życia dziecko nie potrafi przenieść głowy z jednej strony na drugą w pozycji supinacyjnej i pronacyjnej.

Wymienione „objawy alarmowe” mogą być związane zarówno ze zwiększonym, jak i zmniejszonym napięciem mięśniowym. Różnica polega na sposobie wykonywania ruchu.

W ocenie dziecka należy również brać pod uwagę czynniki towarzyszące, które mogą wpływać niekorzystnie także na rozwój dziecka z prawidłowym napięciem mięśniowym; są to: dysfunkcja narządu wzroku, słuchu, nieprawidłowa pielęgnacja czy wręcz deprywacja środowiskowa. (2015)

Piśmiennictwo

1. Kolobe T.H.A.: The Test of Infant Motor Performance: from Reserch to Practice. April 4–5 2014
2. van Haastert I.C., de Vries L.S., Helders P.J., Jongmans M.J.: Early gross motor development of preterm infants according to the Alberta Infant Motor Scale. J. Pediatr., 2006; 149 (5): 617–622
3. Fritz T.H., Menara L.D., Schamberger R., Rautenstrauch T.: Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa. Pierwszy rok życia. Antykwa, Kraków 1994