18-miesięczne dziecko dotychczas rozwijało się prawidłowo, ale po traumatycznych przeżyciach związanych z wielokrotnymi hospitalizacjami przestało mówić. Czy taki pacjent wymaga diagnostyki i leczenia?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Gdzie kierować dziecko (dotychczas rozwijające się prawidłowo w zakresie ruchu, emocji, mowy), które w 18. miesiącu życia po ciężkim urazie (złamanie 2 kończyn, operacja, wielokrotne pobyty w szpitalu) przestało mówić (wcześniej chłopiec mówił pojedyncze słowa). U dziecka nastąpił znaczący regres w zakresie komunikacji; prawidłowe pozostały: emocje, rozumienie, ruch, kontakt wzrokowy itp. Czy można uznać, że to problem spowodowany stresem i czekać, aż sytuacja wróci do normy, czy skierować dziecko na specjalistyczne badania?

Odpowiedź

W pierwszej kolejności proponuję przeanalizować dotychczasowy rozwój dziecka i upewnić się, czy rzeczywiście przebiegał prawidłowo. Należy zebrać dokładny wywiad od rodziców (można wykorzystać schemat podany na warsztatach z oceny neurorozwojowej MP lub tabelę rozwojową kamieni milowych), uwzględniający także informacje z wywiadu rodzinnego i okołoporodowego. Zwarto obejrzeć filmy wideo (domowe nagrania) lub zdjęcia dziecka wykonane przed hospitalizacją. Pozwoli to na bardziej obiektywną ocenę i określenie, czy rozwój dziecka od początku był nieprawidłowy, ale nie zostało to zauważone, czy też przebiegał prawidłowo, a obecnie nastąpiło jego zahamowanie. Ponadto, opierając się na danych z wywiadu, można rozważyć, czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy między pobytem dziecka w szpitalu a zahamowaniem rozwoju mowy, czy raczej nastąpiła zbieżność w czasie. Dodatkowo należy przeanalizować rozwój dziecka od wypisania ze szpitala do momentu przeprowadzenia badania i ocenić, czy następuje poprawa, czy problem się nasila. W dalszej kolejności trzeba przeanalizować przyczyny hospitalizacji, przebyte choroby i sposób leczenia. Należy wziąć pod uwagę powikłania przebytych chorób i ich wpływ na rozwój dziecka, takie jak np. utrata słuchu po przebytym zakażeniu wirusem świnki lub po leczeniu lekami ototoksycznymi. Zaburzenia mowy mogą być objawem rozwijającej się choroby podstawowej. Jeśli są wskazania, zaleca się wykonanie badania elektroencefalograficznego (EEG) i badań neuroobrazowych oraz rozważenie konsultacji w poradni metabolicznej.

W postępowaniu z opisanym pacjentem warto też uwzględnić konsultację audiologiczną i logopedyczną w celu oceny słuchu i poziomu rozwoju mowy, w tym nie tylko czynnej, ale również rozumienia, czyli mowy biernej. Istotny element całościowej oceny dziecka stanowi analiza obecnego rozwoju w innych strefach: motoryki dużej, motoryki małej i komunikacji.

Jeśli nie uda się wykryć innych przyczyn obserwowanego zahamowania rozwoju nowy, należy dziecko skierować do lekarza psychiatry z pytaniem, czy obraz kliniczny może odpowiadać zaburzeniom wywołanym przez stres towarzyszący hospitalizacji. Jednocześnie trzeba zaplanować postępowanie usprawniające rozwój dziecka i monitorować jego przebieg. (2015)

Piśmiennictwo

1. McQuiston S., Kloczko N.: Speech and language development: monitoring process and problems. Pediatr. Rev., 2011; 32 (6): 230–238
2. Hellbrugge T.: Monachijska funkcjonalna diagnostyka rozwojowa. Wydawnictwo Antykwa, Kraków 1995
3. Komender J (red.): Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014