Jakie objawy alarmowe u dziecka z tikami powinny nasuwać podejrzenie przyczyny organicznej tików?

Nie ma prostej zależności miedzy morfologią tiku a jego etiologią. Podejrzenie przyczyny organicznej, czyli ostrego pediatrycznego zaburzenia neuropsychiatrycznego (pediatric acute-onset neuropsychiatric syndrome – PANS), można wysunąć na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego tej choroby. Objawy występują u dziecka w czasie zakażenia o różnym charakterze lub w jego bezpośrednim następstwie. Obserwuje się nagły i burzliwy początek zaburzenia tikowego (liczne i nasilone tiki ruchowe lub ruchowe oraz głosowe) lub też zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego, lub istotne ograniczenie przyjmowania pokarmów, a także jednoczesne występowanie dodatkowych objawów neuropsychiatrycznych (z podobnie silnym i ostrym początkiem) z ≥2 z poniższych kategorii:

• zespół lękowy (np. lęk separacyjny, lęk uogólniony, fobie swoiste),

• labilność emocjonalna lub zespół depresyjny,

• drażliwość, agresywność lub nasilone zachowania opozycyjne,

• regresja zachowań (rozwoju),

• pogorszenie wyników w nauce w następstwie zaburzeń procesów poznawczych, w tym funkcji wykonawczych,

• zaburzenia w sferze czuciowej lub motorycznej, w tym nadwrażliwość i zmniejszona wrażliwość na bodźce wzrokowe, słuchowe, zapachowe, dotykowe, pogorszenie charakteru pisma, koordynacji ruchowej, nadruchliwość, ruchy przypominające pląsawicze,

• objawy somatyczne pod postacią zaburzeń snu, moczenia, częstomoczu.

Obraz ten zasadniczo różni się od przebiegu naturalnego zaburzenia tikowego, rozpoczynającego się zwykle pojedynczym tikiem, do którego dołączają się inne, po czym zanikają i nawracają, a przebieg jest łagodnie falujący z okresami poprawy i pogorszenia.

Piśmiennictwo

1. Wilbur C., Bitnun A., Kronenberg S. i wsp.: PANDAS/PANS in childhood: controversies and evidence. Paediatr. Child Health, 2019; 24 (2): 85–91
2. Pfeiffer H.C.V., Wickstrom R., Skov L. i wsp.: Clinical guidance for diagnosis and management of suspected pediatric acute-onset neuropsychiatric syndrome in the Nordic countries. Acta Paediatr., 2021; 110 (12): 3153–3160
3. Prato A., Gulisano M., Scerbo M. i wsp.: Diagnostic approach to pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with Streptococcal infections (PANDAS): a narrative review of literature data. Front Pediatr., 2021; 9: 746 639