Kiedy najwcześniej można rozpoznać ADHD? Kiedy podejrzewać i kiedy rozpocząć leczenie?

Leczeniem z powodu ADHD najczęściej są objęte dzieci w wieku 6–9 lat. Wiek ten jest nieprzypadkowy, albowiem w tym czasie dziecko rozpoczyna edukację w szkole i problemy, które dotychczas być może nie były tak poważne, przybierają na sile. Jednak pierwsze objawy typowe dla zaburzenia występują już przed ukończeniem 5. roku życia, choć kryteria rozpoznawania ADHD są najbardziej charakterystyczne dla dzieci w wieku szkolnym i nie uwzględniają zmian rozwojowych oraz zmieniającego się obrazu objawów na przestrzeni życia. Dzieci w wieku przedszkolnym zdecydowanie częściej prezentują zachowania charakterystyczne dla podtypu z nadruchliwością i impulsywnością. W piśmiennictwie wciąż mało miejsca poświęca się rozpoznawaniu ADHD u przedszkolaków, mimo że między 3. a 4. rokiem życia objawy ADHD często są nasilone, wywierają negatywny wpływ na funkcjonowanie dziecka i są uciążliwe dla jego otoczenia, a niekiedy mogą być przyczyną odrzucenia i braku akceptacji dziecka przez jego otoczenie, doprowadzając do stosowania wobec niego przemocy. Szczególnie trudne jest rozpoznane ADHD przed ukończeniem 4. roku życia, gdyż rozwój dzieci w tym okresie życia jest zdecydowanie bardziej zmienny osobniczo, a pewne zachowania charakterystyczne dla tego wieku mogą imitować objawy ADHD. Zachowania, takie jak zwiększona aktywność, krótki czas koncentracji, niecierpliwość w oczekiwaniu na odroczoną nagrodę, wiele zachowań impulsywnych i niechęć do wykonywania poleceń rodziców, nie wykraczają poza normę w wieku wczesnoprzedszkolnym. Jeśli rodzice zgłaszają się do lekarza, ponieważ uważają, że ich dziecko ma zbyt duży temperament, przy ustalaniu rozpoznania należy uwzględnić normy rozwojowe, aby nie popełnić błędu.

W okresie wczesnodziecięcym i przedszkolnym pierwszą oznaką ADHD, która budzi niepokój otoczenia, jest zazwyczaj duża aktywność ruchowa dziecka, wymagająca nieustannego nadzoru opiekunów. Dzieci te są w nieustannym ruchu, często ulegając lżejszym lub poważniejszym wypadkom. Zazwyczaj niezbędne staje się zabezpieczenie domu (i innych miejsc, w których przebywa dziecko) przed skutkami ich zwiększonej aktywności i impulsywności oraz w celu zapewnienia im bezpieczeństwa. Dzieci z ADHD w okresie przedszkolnym poszukują towarzystwa innych dzieci, lecz z powodu dużej impulsywności i ruchliwości kontakty te często kończą się zabieraniem zabawek, popychaniem i uderzaniem. Mogą również przejawiać trudności w dostosowaniu się do reguł zabawy, nie czekają na swoją kolej itp. Wiele z nich już w tym wieku doświadcza niepowodzeń przedszkolnych, niekiedy prowadzących do usunięcia ich z przedszkola.

Dlatego tak ważne jest rozpoczęcie we wczesnym wieku działań terapeutycznych ukierunkowanych na rodziców i wychowawców. Natomiast szczególną ostrożność należy zachować w stosowaniu farmakoterapii, która w tej grupie wiekowej powinna być zalecana wyjątkowo i dopiero po wyczerpaniu wszelkich innych możliwości terapeutycznych, ponieważ jest związana z występowaniem nasilonych działań niepożądanych. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Byrne J.M., DeWolfe N.A., Bawden H.N.: Assessment of attention deficit hyperactivity disorder in preschoolers. Child. Neuropsychol., 1998; 4: 49–66
2. Byrne J.M., Bawden H.N, Beattie T.L., DeWolfe N.A.: Preschoolers classified as having attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD): DSM-IV symptom endorsement patterns. J. Child. Neurol., 2000; 15: 533–538