Jakie są powikłania jadłowstrętu psychicznego i bulimii (wspólne i odmienne)?

Powikłania w przebiegu jadłowstrętu psychicznego i bulimii zależą od stosowanych przez chorego metod zmniejszenia masy ciała, tempa zmniejszenia masy ciała oraz stopnia wyniszczenia organizmu.

W jadłowstręcie psychicznym wyróżnia się podtyp restrykcyjny oraz podtyp z napadami objadania się i z przeczyszczaniem (żarłoczno-wydalający), a w bulimii – podtyp nieprzeczyszczający (po epizodach objadania się chory stosuje metody kompensacyjne, takie jak głodówka i/lub nadmierne ćwiczenia fizyczne) oraz przeczyszczający (z prowokowaniem wymiotów, przeczyszczaniem się, nadużywaniem leków moczopędnych i in.). Oba zaburzenia odżywiania czasami zbliżają się do siebie lub przechodzą jedno w drugie, dlatego powikłania somatyczne łatwiej przyporządkować do stopnia niedożywienia (powikłania jak w chorobie głodowej), występowania epizodów przejadania lub ich braku oraz stosowania nierestrykcyjnych metod zmniejszania masy ciała.

W przypadku napadów objadania się może się rozwinąć ostre zapalenie trzustki, a nawet dojść do pęknięcia żołądka lub przełyku. U chorych wyniszczonych po napadzie żarłoczności mogą wystąpić objawy zespołu tętnicy krezkowej górnej (niedrożność górnego odcinka przewodu pokarmowego). U pacjentów prowokujących wymioty lub nadużywających leków przeczyszczających lub enemy poważnym powikłaniem mogą być zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, zapalenie i owrzodzenie przełyku, krwiste wymioty, samoistne wymioty, zapalenie dziąseł, uszkodzenie szkliwa i próchnica, powiększenie ślinianek podżuchwowych, zachłystowe zapalenie płuc, uporczywe zaparcia, atonia jelit, krwiste biegunki i wypadanie odbytnicy.

Przeczyszczanie się i wymioty w bulimii poważnie zaburzają gospodarkę wodno-elektrolitową. W wyniku odwodnienia zwiększa się wydzielanie reniny i aldosteronu, a zmniejsza się stężenie potasu (utrata przez nerki). Wymioty prowadzą do wystąpienia zasadowicy hipokaliemicznej ze zwiększoną resorpcją wodorowęglanów i sodu w nerkach (jako wynik utraty chlorków w czasie wymiotów). Po zaprzestaniu przeczyszczania się następuje nagłe zatrzymanie wody w organizmie i zwiększenie masy ciała, co u chorych, których nie poinformowano o takim ryzyku, może być przyczyną powrotu do dotychczasowych praktyk.

Pozostałe powikłania wynikają z uruchomienia mechanizmów homeostatycznych organizmu w czasie stosowania restrykcyjnych diet prowadzących do niedożywienia (zaburzenia hormonalne dotyczące wielu osi hormonalnych) oraz z załamania procesów homeostatycznych u osób wyniszczonych (powikłania choroby głodowej). U wychudzonych chorych na bulimię występują takie same powikłania jak u chorych na jadłowstręt psychiczny (aczkolwiek przy znacznym wychudzeniu u chorych na bulimię zmienia się rozpoznanie na żarłoczno-wydalający podtyp jadłowstrętu psychicznego). Do groźnych dla życia powikłań można zaliczyć zaburzenia układu krążenia (niewydolność krążenia, skrajną bradykardię i inne zaburzenia rytmu serca, skrajną hipotonię z ortostatycznymi spadkami ciśnienia), hipoglikemię, niewydolność nerek i poważne zaburzenia stężeń elektrolitów. Częstym powikłaniem jest zaburzenie funkcji krwiotwórczej szpiku (granulocytopenia, niedokrwistość, małopłytkowość), spowolnienie perystaltyki jelit z uporczywymi zaparciami oraz opóźnione opróżnianie żołądka. Tony serca stają się głuche i ciche, słyszalne są szmery. W badaniu echokardiograficznym pojawia się niewydolność zastawek, płyn w osierdziu oraz zmniejszenie grubości mięśnia sercowego. W przypadku skrajnego wyniszczenia dochodzi do zaników tkanki mózgowej, miopatii i neuropatii z ucisku (najczęściej porażenie nerwu strzałkowego). Mniej nasilone powikłania obserwuje się u chorych na bulimię, którzy nie są wyniszczeni i nie stosują niebezpiecznych sposobów kontroli masy ciała (przeczyszczanie, prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków moczopędnych, hormonów tarczycy itp.).

U kobiet z małą masą ciała i zatrzymaniem miesiączki występuje zwiększone ryzyko osteoporozy (częściej u chorych na jadłowstręt psychiczny). (2013, 2014) 

Piśmiennictwo

1. Jagielska G.: Opieka lekarska nad osobami chorymi na jadłowstręt psychiczny. Standardy Medyczne Pediatria, 2009; 6 (6): 950–960