Jakie są objawy przyjmowania tzw. dopalaczy? Czy mogą one być niebezpieczne dla zdrowia i życia dziecka?

Dopalacz to popularna nazwa środka zastępczego określająca według „Ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii” z dnia 8 października 2010 roku: „substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślinę, grzyba lub ich część, zawierające taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych; do środków zastępczych nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów”.

Objawy występujące po przyjęciu dopalaczy zależą nie tylko od właściwości farmakologicznych danego środka, ale również od sposobu jego przyjęcia, wielkości dawki oraz ogólnego stanu zdrowia osoby zażywającej. Stosowanie dopalaczy wraz z innymi substancjami, na przykład alkoholem, konopiami indyjskimi, lekami uspokajającymi, opioidami, zdecydowanie zwiększa ryzyko powikłań.

Ze względu na fakt, że poszczególne dopalacze zawierają różnorodne, zmienne w składzie i często mało znane związki chemiczne, wywoływane przez nie objawy psychiczne i somatyczne nie są swoiste dla określonych substancji. Zazwyczaj dopalacze zwiększają uwalnianie dopaminy, noradrenaliny i serotoniny w OUN, działając podobnie do substancji stymulujących i halucynogennych.

Obecnie do najpopularniejszych dopalaczy należą NBP, szałwia wieszcza i mefedron. Po ich przyjęciu zwykle następuje przypływ energii, poprawia się nastrój, pojawia się uczucie szczęścia, euforia, ale niekiedy także rozdrażnienie i złość. Przedłużają się stany czuwania, występuje bezsenność, poprawia się samoocena, zwiększa się pewność siebie, a zaburza się ocena sytuacji. Wyostrzone spostrzeganie sprzyja powstawaniu iluzji, niekiedy omamów, stanów lękowych. Omamy mogą dotyczyć wszystkich zmysłów. Najczęściej objawom psychicznym towarzyszą objawy somatyczne, takie jak tachykardia, zwiększenie ciśnienia tętniczego, ból zamostkowy, pocenie się, zawroty głowy, zaburzenia koordynacji oraz drgawki. Obserwuje się też pobudzenie i ruchy stereotypowe. Substancje te mogą także zaburzać świadomość i być przyczyną zatrucia.

Tylko nieliczne dopalacze oceniono w wiarygodnych badaniach, ponieważ nie nadąża się za ciągle zmieniającym się i rozwijającym się rynkiem. Oceny toksyczności poszczególnych dopalaczy są jedynie orientacyjne, ustalane na podstawie opisów zatruć, co jest mało przekonujące (brak oznaczeń laboratoryjnych). Zatrucia dopalaczami rzadko są śmiertelne, jednak opisano kilkanaście zgonów.

Stosunkowo najwięcej danych zebrano o potencjale uzależniającym NBP. Obecnie trwa proces delegalizacji tej substancji w większości krajów UE (również w Polsce – przyp. red.). Produkcja, obrót i posiadanie mefedronu jest zakazane w całej Europie (a od sierpnia 2010 r. także w Polsce). Nie rozwiązuje to jednak problemu, zazwyczaj bowiem po delegalizacji jednej substancji pojawiają się kolejni „następcy”; w przypadku mefedronu są to metylenodioksypyrowaleron i „mefedron modyfikowany”.

Oprócz ryzyka zatrucia, stosowanie substancji psychoaktywnych łączy się z łatwym i szybkim sposobem na zaspokojenie potrzeby zmiany świadomości w celu przeżycia czegoś „innego”, „mistycznego”, często „lepszego”. W ten sposób utrwalają się nieprawidłowe wzorce przeżyć i zachowań, dochodzi do zaniedbań w nauce, relacjach społecznych, zniekształca się rozwój osobniczy. W przyszłości mogą (choć nie muszą) rozwinąć się takie choroby, jak uzależnienie, zaburzenia osobowości, emocjonalne lub przewlekłe stany psychotyczne. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. Sprawozdanie roczne 2008. Rua da Cruz de Santa Apolonia, 23–25, 1149–045 Lizbona, Portugalia
2. Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 8 października 2010 r., www.nettax.pl/dzienniki/du/2010/213/poz.1396.htm