Czy istnieją kliniczne objawy nefrotoksycznego działania wankomycyny?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy istnieją kliniczne objawy nefrotoksycznego działania wankomycyny? Czy działanie to jest odwracalne, czy daje trwałe skutki? Czy przed rozpoczęciem leczenia wankomycyną należy oznaczać klirens kreatyniny?

Odpowiedź

Nefrotoksyczność wankomycyny jest definiowana najczęściej jako zwiększenie stężenia kreatyniny o 0,5 mg/dl lub 1 mg/dl w zależności od stężenia wyjściowego (odpowiednio <3 lub >3 mg/dl) lub według skali ostrego uszkodzenia nerek (skale pRIFLE albo AKIN).1 Nie wyszczególnia się żadnego klinicznego objawu typowego dla nefrotoksycznego działania tego leku. Do podstawowych czynników ryzyka wystąpienia nefrotoksyczności wankomycyny zalicza się: równoczesne podawanie innych leków nefrotoksycznych, głównie aminoglikozydów i furosemidu, pobyt na oddziale intensywnej terapii, dłuższy czas leczenia wankomycyną oraz duże stężenie leku.2,3,4

Zgodnie z danymi z piśmiennictwa nefrotoksyczne działanie w przypadku wankomycyny występuje względnie częściej niż podczas stosowania innych leków, jednak w większości przypadków jest odwracalne po zaprzestaniu leczenia lub modyfikacji dawki leku. Bezpieczeństwo leczenia można choremu zapewnić tylko pod warunkiem monitorowania stężenia leku w surowicy.2,3,5,6 Opisano przypadki ostrej niewydolności nerek w wyniku nefrotoksycznego działania wankomycyny, która była odwracalna po zastosowanym leczeniu (hemoperfuzji lub wysokoprzepływowej hemodializy). Nie ma natomiast danych na temat trwałego uszkodzenia nerek wywołanego wankomycyną.7

Według licznych opracowań przed włączeniem leczenia wankomycyną należy ocenić funkcję nerek.4,5,6 W sytuacji klinicznej najlepszą metodą jest oszacowanie wartości przesączania kłębuszkowego (estimated glomerular filtartion rate – eGFR) na podstawie wzoru Schwartza uwzględniającego wysokość ciała dziecka i stężenie kreatyniny w surowicy.8 Dla noworodków dostępne są dodatkowe wytyczne, uwzględniające wiek i masę ciała dziecka.9 (2015)

Piśmiennictwo

1. KDIGO Clinical Practice Guideline for Acute Kidney Injury. Kidney Int. Suppl., 2012; 2: 1–138
2. Elyasi S., Khalili H., Dashti-Khavidaki S., Mohammadpour A.: Vancomycin-induced nephrotoxicity: mechanism, incidence, risk factors and special populations. A literature review. Eur. J. Clin. Pharmacol., 2012; 68 (9): 1243–1255
3. McKamy S., Hernandez E., Jahng M. i wsp.: Incidence and risk factors influencing the development of vancomycin nephrotoxicity in children. J. Pediatr., 2011; 158 (3): 422–426
4. Ragab A.R., Al-Mazroua M.K., Al-Harony M.A.: Incidence and predisposing factors of vancomycin-induced nephrotoxicity in children. Infect. Dis. Ther., 2013; 2: 37–46
5. Ryback M., Lomaestro B., Rotschafer J.C. i wsp.: Therapeutic monitoring of vancomycin in adult patients: a consensus review of the American Society of Health-System Pharmacists, the Infectious Diseases Society of American, and the Society of Infectious Diseases Pharmacists. Am. J. Health Syst. Pharm., 2009; 66: 82–98
6. Lomaestro B.M.: Vancomycin dosing and monitoring 2 years after the guidelines. Expert Rev. Anti Infect. Ther., 2011; 9: 657–667
7. Lemaire M., Connolly B., Harvey E., Lich C.: Treatment of paediatric vancomycin intoxication: a case report and review of the literature. NDT Plus, 2010; 3: 260–265
8. Schwartz G.J., Munoz A., Schneider M.F. i wsp.: New equations to estimate GFR in children with CKD. J. Am. Soc. Nephrol., 2009; 20 (3): 629–637
9. Jacqz-Aigrain E., Zhao W., Sharland M., van den Anker J.N.: Use of antibacterial agents in the neonate: 50 years of experience with vancomycin administration. Semin. Fetal Neonatal. Med., 2013; 18: 28–34