Przeciwciała przeciwjądrowe (ANA) – są to autoprzeciwciała reagujące ze stałymi lub rozpuszczalnymi antygenami jądra komórkowego. Stwierdzenie ANA uznaje się za jedną z laboratoryjnych cech autoimmunizacji.
Oznaczanie ANA jest jednym z najczęściej wykonywanych badań w diagnostyce reumatologicznej, a ich stwierdzenie warunkuje rozpoznanie tocznia rumieniowatego układowego, tocznia indukowanego lekami, mieszanej choroby tkanki łącznej i autoimmunizacyjnego zapalenia wątroby. W przypadku wielu innych chorób reumatycznych (np. twardzina układowa, zapalenie skórno-mięśniowe, zespół Sjögrena) stwierdzenie ANA nie jest konieczne do ustalenia rozpoznania, jednak ich wykrycie bardzo je uprawdopodobnia. Niekiedy obecność ANA ma znaczenie rokownicze. Na przykład u pacjentów z MIZS (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów) stanowią czynnik złego rokowania wystąpienia zapalenia błony naczyniowej oka.
Jednak w niektórych przypadkach stwierdzenie ANA nie ma znaczenia diagnostycznego. Obecność ANA bez innych objawów sugerujących chorobę reumatyczną stwierdza się na przykład w przebiegu zakażeń i nowotworów, a także krewnych chorych na choroby autoimmunizacyjne. U zdrowych dzieci ANA występują z częstością 2–16%.
W przesiewowym oznaczaniu ANA najczęściej wykorzystuje się metodę immunofluorescencji pośredniej. Wynik podawany jest jako miano, które określa ostatnie rozcieńczenie badanej próbki surowicy z widocznym świeceniem struktur komórkowych. Miana 1:40–1:80 uznaje się za graniczne lub słabo dodatnie; 1:160–1:640 – średnio dodatnie; a 1:1280 i powyżej – mocno dodatnie.
Małe lub graniczne miano ANA u pacjenta bez objawów choroby reumatycznej najprawdopodobniej nie ma znaczenia klinicznego i nie wymaga ponownej oceny. Natomiast u osób ze średnim mianem należy wykonać badanie kontrolne po 6 miesiącach. Jeśli miano ANA utrzymuje się na podobnym poziomie, a u pacjenta nadal nie obserwuje się żadnych objawów, należy zrezygnować z dalszych badań kontrolnych.
U pacjentów z dużym mianem należy co 6 miesięcy wykonywać kontrolne oznaczenia oraz zawsze, gdy pojawiają się nowe objawy sugerujące chorobę reumatyczną.
ANA należy poszukiwać, gdy wystąpią objawy sugerujące rozwój układowej choroby tkanki łącznej. Należą do nich:
zmęczenie (narastające)
objaw Raynauda
zapalenie stawów
gorączka o nieznanej etiologii
wystąpienie niepokojących objawów w czasie stosowania leków związanych z ryzykiem rozwoju tocznia indukowanego lekami (m.in. chlorpromazyna, metyldopa, hydralazyna, prokainamid, izoniazyd, prawdopodobnie: kaptopryl, d-penicylamina, chinina, sulfonamidy, nitrofurantoina, acebutolol, minocyklina).
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej