Na czym polega oszczędzający tryb życia po przebyciu wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych? Czy dziecko, które nie zgłasza już żadnych dolegliwości, nie powinno uprawiać sportu przez kilka miesięcy? Od czego zależy czas trwania rekonwalescencji po przebytej chorobie zakaźnej?

Ograniczenie aktywności fizycznej rekonwalescenta, w tym zwalnianie z lekcji wychowania fizycznego, wynika z potrzeby:

• zmniejszenia ryzyka przeniesienia zakażenia

• ochrony przed wysiłkiem, który może opóźniać wyzdrowienie.

Najważniejszymi czynnikami etiologicznymi wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w Polsce są obecnie enterowirusy (80–90% u dzieci >1. rż.), a w dalszej kolejności wirus kleszczowego zapalenia mózgu, wirusy Herpes, wirus limfocytarnego zapalenia splotu naczyniówkowego i opon mózgowych (lymphocytic choriomeningitis virus – LCMV) oraz sporadycznie wirus świnki. Choroby te zwykle przestają być zaraźliwe po ustąpieniu ostrych objawów choroby. Wprawdzie enterowirusy mogą być wydalane z przewodu pokarmowego przez kilka tygodni, ale właściwa higiena chroni przed przeniesieniem zakażenia drogą fekalno-oralną. Świnka jest zaraźliwa przez 5 dni po wystąpieniu zapalenia ślinianek, jednak można jej też zapobiegać poprzez szczepienia.

Wymienione choroby dobrze ilustrują znaczenie najważniejszych metod zapobiegania transmisji zakażeń, do których należy mycie rąk i szczepienia ochronne.

Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ma zdecydowanie lżejszy przebieg niż ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, będące stanem zagrożenia życia. W przebiegu wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ostre objawy choroby utrzymują się zwykle jedynie przez 3–4 dni, a następnie całkowicie ustępują. Powikłania rozwijają się sporadycznie – w praktyce najczęściej jest nim zespół popunkcyjny.

Wysiłek fizyczny nie jest przeciwwskazany u pacjentów po przebyciu niepowikłanego wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, którzy nie zgłaszają żadnych dolegliwości (np. bólu lub zawrotów głowy, zaburzeń równowagi), u których ustąpiły wszystkie objawy kliniczne i którzy dobrze się czują po próbach podjęcia wysiłku fizycznego (ważnym testem praktycznym jest tolerancja wysiłku). Pisząc o wysiłku, mam na myśli trening ogólnorozwojowy, wytrzymałościowy i siłowy. Szczególne rodzaje sportu, takie jak boks czy nurkowanie, wymagają indywidualnej oceny.

Autorzy zaleceń, na które się powołuję w piśmiennictwie, nie podają, na jak długo należy zrezygnować z wysiłku fizycznego po przebyciu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a powrót do aktywności fizycznej warunkują dobrym samopoczuciem ozdrowieńca. Orientacyjnie proponuję, aby do uprawiania sportu powrócić około 2 tygodnie po wypisaniu ze szpitala. Pierwsze treningi powinny odpowiadać maksymalnie połowie obciążeń sprzed choroby, a warunkiem podejmowania aktywności fizycznej jest jej dobra tolerancja. Obciążenia treningowe należy zwiększać stopniowo w miarę poprawy tolerancji wysiłku.

Podsumowując, jeżeli po wirusowym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych ustąpiły wszystkie objawy kliniczne, a pacjent czuje się już dobrze, może spróbować powrócić do uprawiania sportu. Jeżeli dobrze toleruje wysiłek fizyczny, może go nadal podejmować. W przypadku wystąpienia objawów, takich jak ból i zawroty głowy, należy się wstrzymać z ćwiczeniami. Obciążenia treningowe zależą od tolerancji wysiłku. Pacjentom należy zalecić, aby trenowali, ile mogą, monitorując swoje samopoczucie. Niewielki wysiłek fizyczny zalecany jest nawet osobom chorym.

Piśmiennictwo

1. Hashikawa A.N., Juhn Y.J., Nimmer M. i wsp.: Unnecessary child care exclusion in a state that endorses national exclusion guidelines. Pediatrics, 2010; 125 (5): 1003–1009
2. American Academy of Pediatrics Guidelines for infectious Diseases Exclusions. www.ocde.us
3. Kimberlin D.W., Brady M.T., Jackson M.A., Long S.S. (red.): Children in out-of-home child care: recommendation on inclusion and exclusion. American Academy of Pediatric Committee on Infectious Disease. Red Book, 2015 Report of the Committee on Infectious Diseases, 30th ed., 2015
4. Kuchar E.: 5000 pytań z pediatrii: Jak długo izolować dziecko leczone z powodu chorób zakaźnych? www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.7.6.
5. South Australia Health Exclusion from childcare, preschool, school and work www.sahealth.sa.gov.au
6. Health Protection Surveillance Centre (Irlandia) Management of Infectious Disease in Childcare Facilities and Other Childcare Settings. www.hpsc.ie
7. Public Health Medicine Communicable Disease Group: Management of Infectious Disease in Schools, October 2014. www.hpsc.ie
8. Patient co.uk. School exclusion times www.patient.co.uk/health/school-exclusion-times
9. Richardson M., Elliman D., Maguire H.: Evidence base of incubation periods, periods of infectiousness and exclusion policies for the control of communicable diseases in schools and preschools. Pediatr. Infect. Dis. J., 2001; 20 (4): 380–391
10. ECDC Systematic review on the incubation and infectiousness/shedding period of communicable diseases in children. www.ecdc.europa.eu
11. Ewald A.J., McKeag D.B.: Meningitis in the athlete. Curr. Sports Med. Rep., 2008; 7 (1): 22–27
12. Alexander J.P., Chapman L.E., Pallansch M.A. i wsp.: Coxsackievirus B2 infection and aseptic meningitis: a focal outbreak among members of a high school football team. J. Infect. Dis., 1993; 167: 1201–1205
13. Green C.E., Hassler F.R.: A football camp outbreak of aseptic meningitis due to Echo 9 virus. Okla. State Med. Assoc., 1960; 53: 808–809
14. Guthrie N.: Coxsackie B5 meningitis: report of an outbreak in a high school football squad. J. Tenn. State Med. Assoc., 1962; 55: 355–356
15. Moore M., Baron R.C., Filstein M.R. i wsp.: Aseptic meningitis and high school football players: 1978 and 1980. JAMA, 1983; 249: 2039–2042
16. Thomas J.C.: Aseptic meningitis in football players. J. Sch. Health, 1990; 60: 11
17. Baron R.C, Hatch M.H., Kleeman K. i wsp.: Aseptic meningitis among members of a high school football team: an outbreak associated with echovirus 16 infection. JAMA, 1982; 248: 1724–1727
18. Grosset-Janin A., Nicolas X., Saraux A.: Sport and infectious risk: a systematic review of the literature over 20 years. Méd. Malad. Infect., 2012; 42 (11): 533–544