medycyna praktyczna dla lekarzy
medycyna praktyczna dla lekarzy
Do repelentów, których bezpieczeństwo oraz skuteczność potwierdzono w badaniach, należą:
permetryna
ikarydyna (pikarydyna)
DEET (N, N-dietyl-meta-toluamid w stężeniu 10–30%).
Permetryna jest insektycydem trzeciej generacji (środkiem owadobójczym i kleszczobójczym) działającym przy bezpośrednim kontakcie, a DEET i ikarydyna to repelenty, które tymczasowo blokują receptory wykrywające CO2 neuronów węchowych owadów i kleszczy.
Permetryna została opracowana w Wielkiej Brytanii w 1973 roku. Wykazuje działanie toksyczne na stawonogi, organizmy wodne oraz koty. Jej roztwór wodny nie pozostawia plam i jest bezwonny dla ludzi. Może być stosowana u dzieci >2. miesiąca życia (zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego Infectoscab), choć impregnowane nią moskitery można stosować bez ograniczeń wiekowych. Wprawdzie permetrynę stosuje się na skórę w leczeniu wszawicy i świerzbu (5% krem, szampon leczniczy), jednak nie należy jej stosować na skórę jako preparatu przeciw kleszczom, gdyż jest szybko dezaktywowana (w ciągu 20 min) pod wpływem esterazy występującej w skórze (a czas potrzebny do ochrony przed kleszczami jest znacznie dłuższy ze względu na okoliczności, w jakich dochodzi do ukąszenia). Zatem permetryna jest skuteczna przez długi czas tylko wtedy, gdy jest stosowana na odzież. Po takim użyciu jest praktycznie nietoksyczna dla ludzi i jak dotąd nie obserwowano żadnych poważnych, ogólnoustrojowych działań niepożądanych związanych z jej stosowaniem. Amerykańskie agencje rządowe, Enviromental Protection Agency (EPA) i Food and Drug Administation (FDA), które oceniały bezpieczeństwo permetryny u ludzi, stwierdziły, że po jej zastosowaniu mogą wystąpić miejscowe działania niepożądane, takie jak zaczerwienienie, podrażnienie skóry i osutka. W praktyce permetryna jest stosowana na odzież zewnętrzną i obuwie w postaci roztworu wodnego, który wysycha i dobrze wiąże się z włóknem tkaniny. Działanie permetryny na komary i kleszcze utrzymuje się jeszcze po kilku praniach. Permetryna cechuje się wyjątkową odpornością na degradację pod wpływem światła słonecznego, ciepła i wody, dlatego jest skuteczna przez około 6 tygodni. W testach przeprowadzonych w Massachusetts w Stanach Zjednoczonych wykazano, że ochrona permetryny przed kleszczami wynosi 100% i nie zmniejsza się po dwóch praniach z użyciem detergentów. Wykazano, że po pokonaniu 10 cm zaimpregnowanej tkaniny kleszcze spadały z odzieży, a następnie zdychały.
DEET opracowany przez armię amerykańską w 1946 roku jest syntetyczną substancją, która w zależności od stężenia (10–30%, maks. 50%) zapewnia 1–6 godzin ochrony przed komarami i kleszczami. DEET jest od kilkudziesięciu lat używany przez setki milionów ludzi na całym świecie, w tym przez około 30% populacji Stanów Zjednoczonych. Po prawidłowym zastosowaniu nie jest szkodliwy dla zdrowia, chociaż w rzadkich przypadkach wywołuje uczulenie kontaktowe. Repelenty zawierające DEET dopuszczono do stosowania u dzieci >2. miesiąca życia, przy czym repelent powinien nałożyć na swoje dłonie opiekun, a następnie rozprowadzić na skórę dziecka, unikając stosowania na dłonie dziecka. Amerykańska agencja rządowa EPA stwierdziła, że repelenty zawierające DEET są bezpieczne, o ile są używane zgodnie z zaleceniami producenta (narażenie na duże stężenie DEET może stanowić zagrożenie dla zdrowia). W badaniach dotyczących skuteczności DEET wykazano, że jego wydajność paradoksalnie zmniejsza się, gdy stężenie wynosi ≥35%. Jeśli zatem działanie odstraszające DEET o stężeniu 30% utrzymuje się przez 4 godziny, to DEET o stężeniu 60% nie będzie działał przez 8 godzin, a jedynie przez około 5 godzin. Z obserwacji tych wynika, że skuteczniejsza jest częsta aplikacja DEET w mniejszych stężeniach niż rzadsza aplikacja preparatu o większym stężeniu. Większość produktów z DEET występuje w stężeniu 15–33%. Ważne, aby repelent zmyć zaraz po ustaniu zagrożenia ukąszeniem owadów lub kleszczy. Skuteczność DEET w odstraszaniu kleszczy określono na 85–89%, a w odstraszaniu komarów na 97%. Wytwórcy europejscy zalecają jego stosowanie u dzieci >2. roku życia.
Kolejny repelent, ikarydyna, został opracowany przez niemiecką firmę Bayer w latach 80. XX wieku. Jest to jest to syntetyczny związek chemiczny przypominający strukturalnie występującą w naturze substancję czynną, wyizolowaną z roślin z rodzaju Piper spp. (do tego samego rodzaju należy PIEPRZ (Piper L. [1]) – ciepłolubne pnącze występujące na obszarach o klimacie równikowym [2] i zwrotnikowym [3]). Ikarydyna jest dostępna na rynku od 1998 roku. Według zaleceń amerykańskich może być stosowana u dzieci po ukończeniu 2. miesiąca życia, aczkolwiek wielu wytwórców europejskich z powodu braku badań zaleca jej stosowanie u dzieci >2. roku życia.
Podsumowując, według zaleceń amerykańskich preparaty zarówno do impregnacji odzieży (permetryna), jak i do stosowania na skórę (DEET, ikarydyna) można stosować u niemowląt po ukończeniu 2. miesiąca życia, przy czym repelent powinien nałożyć na swoje dłonie opiekun, a następnie rozprowadzić go na skórę dziecka, unikając jego stosowania na dłonie. Natomiast zgodnie z zaleceniami wytwórców europejskich ikarydynę i DEET można stosować u dzieci >2. roku życia.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej