Jak długo można karmić dziecko wyłącznie piersią?

WHO, Sekcja ds. Karmienia Piersią AAP, standardy i dyrektywy opracowane dla krajów UE głoszą: „Niemowlęta powinny być wyłącznie karmione piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia, aby ich wzrost, rozwój i zdrowie były optymalne. (…) Wyłączne karmienie piersią od urodzenia jest możliwe z wyjątkiem kilku przeciwwskazań medycznych. (…)”. Komitet ds. Żywienia ESPGHAN nie pozostawia wątpliwości, że: „Celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez około 6 miesięcy”. Natomiast AHA w stanowisku z 2005 roku oraz Sekcja Alergologii i Immunologii AAP (ESPACI 2008) zalecają wyłączne karmienie piersią przez 4–6 miesięcy. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Konsultanta Krajowego ds. Pediatrii i zespołu ekspertów z 2007 roku, przez pierwsze 4 miesiące życia należy karmić tylko piersią „na żądanie”, a zatem najkrótszy dopuszczalny okres wyłącznego karmienia piersią powinien trwać 4 miesięce, a najbardziej optymalny wydaje się okres pełnych 6 miesięcy.

Powyższe rozbieżności wiążą się ściśle z zaleceniami dotyczącymi rozpoczynania żywienia uzupełniającego. WHO orza AAP nie zalecają podawania pokarmów uzupełniających przed ukończeniem 6. miesiąca życia, ale zaleca wprowadzanie żywności uzupełniającej około 6. miesiąca życia pod osłoną karmienia piersią. Na podstawie analizy piśmiennictwa dotyczącego motoryki jamy ustnej i jej zaburzeń, neurologii dziecięcej oraz rozwoju oralnych funkcji motorycznych wykazano, że większość dzieci urodzonych o czasie osiąga dojrzałość do przyjmowania posiłków o półstałej lub stałej konsystencji nie wcześniej niż między 6. a 8. miesiącem życia. Stwierdzono również, że prawdopodobnie istnieje zbieżność czasowa między osiąganiem dojrzałości układu immunologicznego i pokarmowego. AAP podkreśla, że gotowość ta jest osiągana indywidualnie, w różnym czasie. Natomiast ESPGHAN (2009) zapewnia, na podstawie analizy ostatnich prac, o bezpieczeństwie ewentualnego wprowadzania pokarmów uzupełniających w 5.–6. miesiącu życia (jednak nie przed ukończeniem 4. mż., czyli 17. tż.).

Aby pogodzić powyższe stanowiska, stworzyliśmy pojęcie „smakowania”. Smakowanie jest przyzwoleniem na próbowanie niewielkich ilości pokarmów. Takie postępowanie nie zaburza rytmu karmienia piersią, nie ma też większego znaczenia energetycznego. Stosuje się je wtedy, gdy wyłączne karmienie piersią pokrywa zapotrzebowanie kaloryczne i odżywcze dziecka. W uzasadnieniu swojego stanowiska ESPGHAN podaje wyniki ostatnich badań, z których wynika, że podawanie niewielkich ilości pokarmów pomiędzy 4. a 6. miesiącem życia w osłonie mleka matki jest bezpieczne i nie zwiększa ryzyka wystąpienia zarówno bezpośrednich działań niepożądanych (takich jak zakażenia, nadmierny przyrost masy ciała), jak i odległych (takich jak alergia lub otyłość). Wprowadzanie pokarmów w czasie trwania karmienia piersią i jego kontynuacja przez 2–3 miesiące po rozszerzeniu diety dziecka może zmniejszać ryzyko wystąpienia celiakii, cukrzycy i alergii pokarmowej. Jednak pewność osiągniemy po zakończeniu kilku dużych, wieloośrodkowych prób klinicznych.

Wprowadzanie większych ilości pokarmów przed 6. miesiącem jest uzasadnione tylko w przypadku potrzeby uzupełnienia zapotrzebowania kalorycznego i odżywczego. Reasumując: (1) smakowanie wartościowych pokarmów uzupełniających przed ukończeniem 6. miesiąca życia wydaje się korzystne dla zdrowia; (2) moment wprowadzenia pokarmów uzupełniających należy dobierać indywidualnie; (3) takie postępowanie jest elementem programowania żywieniowego, które może chronić dzieci i dorosłych przed otyłością, cukrzycą typu 1, alergią, celiakią i nadciśnieniem. (2013, 2014) 

Piśmiennictwo

1. ESPGHAN Committee on Nutrition. Agostoni C., Braegger C., Desci T. i wsp.: Breast-feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastoenterol. Nutr., 2009; 49: 112–125
2. American Academy of Pediatrics, Section on Breastfeeding: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics, 2012; 129 (3): 827–841 (https://adst.mp.pl/s/dziecko/aap.pdf)
3. European Network for Public Health Nutrition: Networking, Monitoring, Intervention and Training (EUNUTNET). Żywienie niemowląt i małych dzieci: Standardy postępowania dla Unii Europejskiej. Luxemburg, Komisja Europejska, Dyrektoriat Zdrowia Publicznego i Oceny Ryzyka, 2006
4. Naylor A.J., Morrow A.L. (red.): Developmental readiness of normal full term infant to progress from exclusive breastfeeding to the introduction of complementary foods. Reviews of the relevant literature concerning infant immunologic, gastrointestinal, oral motor and maternal reproductive and lactational development. Washington, DC, Wellstart Int. and the Linkages Project, Academy of Educational Dev., 2001
5. WHO: Global Strategy for infant and young child feeding. WHA 55/2002/REC/1 Annex 2, 2002
6. Szajewska H., Horvath A., Dziechciarz P.: Wybrane zagadnienia z gastroenterologii i żywienia dzieci w 2009 roku. Med. Prakt. Pediatr. 2/2010: 17–30