Czy lekarz POZ (rodzinny) w ramach świadczeń gwarantowanych (umowy z NFZ) ma obowiązek wydać zaświadczenie o karmieniu piersią w celu przedłożenia pracodawcy?

Przepisy powszechnie obowiązującego prawa, w tym w szczególności przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) nie nakładają na lekarza obowiązku wydania zaświadczenia o karmieniu piersią. W sytuacji, gdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wydaje jednak na życzenie świadczeniobiorcy zaświadczenie o karmieniu piersią uprawniony jest do pobrania odpowiedniej zapłaty. Lekarz może wydać zaświadczenie o karmieniu piersią jeżeli w jakikolwiek sposób poweźmie informację o fakcie karmienia przez kobietę dziecka piersią; karmienie w obecności lekarza nie jest jedynym sposobem potwierdzenia tego faktu.

Zgodnie z przepisem art. 187 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Co istotne, przerwy na karmienie nie przysługują pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie, zaś jeśli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie. Korelatem uprawnienia pracownika jest obowiązek pracodawcy co do udzielenia przerw w pracy, dopóki pracownica karmi dziecko piersią.

Jednocześnie wskazać należy, iż żaden z przepisów powszechnie obowiązującego prawa nie konstytuuje obowiązku pracownika w zakresie udokumentowania faktu karmienia piersią. Przepisy Kodeksu pracy nie zobowiązują bowiem pracownicy karmiącej piersią do przedłożenia pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego, tak jak ma to choćby miejsce w sytuacji pracownicy w ciąży, zainteresowanej korzystaniem z ochrony przewidzianej właśnie z tego tytułu.

Tytułem przykładu wskazać tutaj można na rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 marca 2006 r. w sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią (Dz. U. Nr 42, poz. 292). Wskazać również należy, iż kwestii wydawania zaświadczeń lekarskich o karmieniu piersią nie regulują również przepisy rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Przepisy te nie nakładają w ogóle na lekarza obowiązku wydania zaświadczenia o karmieniu piersią.

W takim stanie rzeczy przyjąć należałoby, iż wystarczającą podstawą udzielenia pracownicy przerwy na karmienie piersią jest nie zaświadczenie lekarskie, lecz wniosek pracownika obejmujący swoją treścią oświadczenie woli, iż zachodzi okoliczność karmienia piersią uzasadniająca udzielenie przerwy. Podkreślić jednak należy, iż w doktrynie prawa pracy coraz częściej wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym w przypadku zgłoszenia przez pracodawcę odpowiedniego żądania pracownica winna udokumentować fakt karmienia dziecka piersią właściwym zaświadczeniem lekarskim. Wydaje się, iż wobec występujących częstokroć wątpliwości co do faktycznych przesłanek udzielenia przerwy na karmienie piersią, pogląd ten mógłby znajdować swoje uzasadnienie.

Kwestią odrębną jest zagadnienie odpłatności za wydanie przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego zaświadczenia o karmieniu piersią. Jak stanowi przepis art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. pacjentowi przysługują nieodpłatnie orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie pacjenta, jeżeli są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, uczestnictwem dzieci, uczniów, słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli i studentów w zajęciach sportowych i w zorganizowanym wypoczynku, a także jeżeli są wydawane dla celów pomocy społecznej, orzecznictwa o niepełnosprawności, uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego lub ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.

Cytowany przepis art. 16 u.ś.o.z., który w sposób kompleksowy normuje kwestię odpłatności za wystawiane orzeczenia czy zaświadczenia lekarskie, nie uprawnia zatem świadczeniobiorcy do uzyskania nieodpłatnego zaświadczenia o karmieniu piersią, które to zaświadczenie pracownica miałaby przedkładać pracodawcy. Zaświadczenia takiego w żaden bowiem sposób nie można kwalifikować jako do grupy zaświadczeń objętych dyspozycją przepisu art. 16 u.ś.o.z. Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, iż lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wydający na życzenie świadczeniobiorcy zaświadczenie o karmieniu piersią uprawniony jest do pobrania odpowiedniej zapłaty.

Jak się również wydaje, w przypadku gdy pracodawca nie poprzestaje na złożeniu przez pracownicę oświadczenia o fakcie karmienia piersią i żąda od niej przedstawienia odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego, który to obowiązek nie wynika bezpośrednio z przepisów obowiązującego prawa, winien on zrefundować pracownikowi poniesione z tego tytułu koszty.

Odnosząc się zaś do pytania: czy w celu potwierdzenia zasadności wydania zaświadczenia o karmieniu piersią matka musi dokonać karmienia w obecności lekarza stwierdzić należy, iż lekarz może wydać przedmiotowe zaświadczenie, jeżeli w jakikolwiek sposób poweźmie informację o fakcie karmienia przez kobietę dziecka piersią; karmienie w obecności lekarza nie jest, jak się wydaje, jedynym sposobem potwierdzenia tego faktu. (styczeń 2015 nowe)