Jakie pokarmy, inne niż mleko, należy wprowadzać do diety niemowlęcia w pierwszej kolejności i co przemawia za ich podawaniem?

Optymalny wiek i kolejność wprowadzania pokarmów uzupełniających jest przedmiotem wielu dyskusji. Zgodnie z aktualnym (2008) stanowiskiem Komitetu ds. Żywienia ESPGHAN, należy dążyć do wyłącznego lub pełnego karmienia piersią przez około 6 miesięcy. Pokarmów uzupełniających nie należy wprowadzać przed ukończeniem 17. tygodnia życia, natomiast u wszystkich niemowląt powinno się je wprowadzić przed ukończeniem 26. tygodnia życia. Podobne jest stanowisko polskich ekspertów.

Istnieją teoretyczne przesłanki przemawiające za korzyściami z wprowadzania w różnym czasie pokarmów uzupełniających dla niemowląt karmionych piersią i sztucznie. Komitet uważa jednak, że próby opracowania i wprowadzenia oddzielnych zaleceń dla dzieci karmionych piersią i sztucznie mogą implikować istotne trudności praktyczne, dlatego nie są pożądane.

Nie ma danych naukowych wskazujących, że unikanie wprowadzania lub odraczanie wprowadzania potencjalnie uczulających pokarmów, takich jak ryby i jaja, zmniejsza częstość występowania alergii zarówno u niemowląt z grupy ryzyka wystąpienia alergii, jak i u nieobciążonych takim ryzykiem.

W okresie wprowadzania pokarmów uzupełniających u niemowlęcia karmionego piersią >90% zapotrzebowania na żelazo muszą zaspokoić pokarmy uzupełniające. Powinny one zapewniać dostateczną ilość żelaza o dobrej dostępności biologicznej.

Mleko krowie jest ubogim źródłem żelaza. Nie powinno ono stanowić głównego napoju przed ukończeniem 12. miesiąca życia, chociaż jego niewielką ilość można dodawać do pokarmów uzupełniających. Dzieci ≥12. miesiąca życia dziennie nie powinny wypijać więcej niż 500 ml mleka.

Uzasadnione jest unikanie zarówno wczesnego (<4. mż.), jak i późnego (≥7. mż.) wprowadzania glutenu. Gluten należy wprowadzać stopniowo jeszcze w okresie karmienia piersią, ponieważ takie postępowanie zmniejsza ryzyko zachorowania na celiakię, cukrzycę typu 1 i alergię na pszenicę. Aktualnie (luty 2014) finalizowana jest analiza wyników badania z randomizacją prowadzonego w ramach PreventCD (http://www.preventceliacdisease.com). Celem badania była m.in. ocena, czy możliwe jest wywołanie tolerancji na gluten poprzez wczesne (w 5.–6. mż.) wprowadzenie jego niewielkiej ilości do diety dziecka.

U niemowląt i małych dzieci nie należy stosować diety wegańskiej. Jeżeli jednak otrzymują one dietę wegetariańską, powinny spożywać dostateczną ilość (ok. 500 ml) mleka (kobiecego lub mieszanki) oraz produktów mlecznych.

Zaleca się, aby nowe produkty wprowadzać osobno, po kolei, i w małych porcjach (np. 3–4 łyżeczki), obserwując reakcję dziecka. Kolejność wprowadzania poszczególnych pokarmów prawdopodobnie nie ma większego znaczenia i może ulegać modyfikacji. (luty 2014 aktualizacja) 

Piśmiennictwo

1. Dobrzańska A., Czerwionka-Szaflarska M., Kunachowicz H. i wsp.: Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w 1. roku życia. Zespół ekspertów powołany przez Konsultanta Krajowego ds. Pediatrii. Standardy Medyczne, 2007; 4: 2–5
2. ESPGHAN Committee on Nutrition: Complementary feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2008; 46: 99–110
3. Domellöf M., Braegger C., Campoy C. i wsp.: Iron requirements of infants and toddlers. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 58: 119–129