Czy istnieją sposoby na poprawę łaknienia u dziecka po przebytym zakażeniu?

Zmniejszenie łaknienia u dziecka, wybiórczość jedzenia i inne zaburzenia karmienia, związane zwłaszcza ze spowolnieniem przyrostów masy i długości/wysokości ciała, stanowią zawsze powód znacznego niepokoju rodziców i lekarzy. U małych dzieci i niemowląt obserwuje się przejściowe lub utrwalone zaburzenia karmienia, nasilające się w okresach zakażeń i bezpośrednio po nich. Dotyczy to zwłaszcza dzieci z nawrotowymi zakażeniami. Trzeba pamiętać, że u blisko 50% tych dzieci nawet po przeprowadzeniu szerokiej diagnostyki nie udaje się ustalić żadnej przyczyny problemów żywieniowych. Dzieci te nie wykazują oznak głodu, nie proszą o jedzenie, jedzą małe posiłki. Często pojawia się również wybiórczość pokarmów – dziecko wybiera tylko kilka produktów i odmawia spożycia wszystkich innych. Takie problemy negatywnie wpływają na jakość życia całej rodziny, w której wszyscy koncentrują się głównie na jedzeniu dziecka – posiłki bardzo się przedłużają, a opiekunowie muszą używać wielu „sztuczek” (np. zabawa, tablet, telewizja), aby dziecko w ogóle coś zjadło. Wszystkie te zachowania prowadzą paradoksalnie do utrwalania negatywnych nawyków i pogłębiania trudności z karmieniem dziecka.

Czy można wpłynąć na poprawę łaknienia w takiej sytuacji?

Na rynku nie są dostępne idealne środki farmakologiczne, które poprawiają łaknienie u dzieci. W piśmiennictwie znaleźć można nieliczne publikacje, w których potwierdzono skuteczność preparatów stymulujących łaknienie. Ponadto większość z tych doniesień to badania obserwacyjne, w tym z oceną retrospektywną, oparte na małych grupach badanych. Do najczęściej wymienianych leków należą cyproheptadyna oraz megestrol (stosowany jedynie u chorych z nowotworami).

Cyproheptadyna – antagonista receptora H1 – jest wykorzystywana jako środek stymulujący apetyt u chorych z problemami gastrologicznymi, dyspepsją, anoreksją, mukowiscydozą, astmą oskrzelową oraz nowotworami i ADHD. Mechanizm działania leku w tej grupie pacjentów nie jest do końca wyjaśniony. Rozważa się aktywność ośrodkową w podwzgórzu, działanie antagonistyczne wobec serotoniny oraz stymulację hormonów anabolicznych za pośrednictwem hormonu wzrostu i insuliny.

Działania niepożądane cyproheptadyny przebadano dość szczegółowo, jednak dane dotyczące bezpieczeństwa jej długotrwałego stosowania u małych dzieci są ograniczone. Do najczęściej wymienianych dolegliwości należą: senność, drażliwość czy spowolnienie aktywności. Objawy w większości przypadków mijają po pierwszych kilku dniach stosowania.

W retrospektywnej analizie 152 dzieci z problemami z karmieniem wykazano złagodzenie objawów pod wpływem cyproheptadyny. Rodzice, którzy ją podawali regularnie, zauważali, że ich dzieci jadły więcej, akceptowały większą liczbę produktów, same prosiły o jedzenie lub po nie sięgały. Należy jednak zdecydowanie podkreślić, że oceniane dzieci objęte były całościowym programem leczenia trudności z karmieniem i otoczone wielodyscyplinarną opieką (dietetyka, gastrologa, psychologa).

Druga z wymienionych substancji, megestrol, to lek o działaniu gestagennym oraz hamującym wydzielanie gonadotropin; jest on stosowany u chorych onkologicznie. Oprócz działania przeciwnowotworowego zwiększa łaknienie i masę ciała. Podawany jest głównie dorosłym, a dane dotyczące dzieci są ograniczone, dlatego nie zaleca się jego stosowania w tej grupie wiekowej.

Na podstawie tak skąpych danych naukowych trudno rekomendować stosowanie tych leków u dzieci, tym bardziej że każdy z nich powoduje działania niepożądane.

Co zatem można zrobić?

Lekarz opiekujący się dzieckiem, u którego występuje zmniejszone łaknienie prowadzące do zahamowania wzrastania, powinien w pierwszej kolejności uspokoić rodziców. Następnie należy ustalić, czy niedobory w diecie są znaczące. Zwykle dobra porada dietetyczna wystarcza, aby wyrównać stwierdzane zaburzenia bez konieczności wpływania na łaknienie dziecka.

Niejednokrotnie istotne jest też wsparcie psychologa, który analizuje zachowania związane z karmieniem – zwłaszcza wśród małych dzieci. Niestety dostęp do takich specjalistów w naszym kraju jest ograniczony.

Najważniejsze jednak jest uświadomienie rodzicom, że u większości dzieci zaburzenia łaknienia po przebytej chorobie mają charakter przejściowy i jeśli nie powodują zahamowania przyrostów masy ciała i wzrostu, nie wymagają – prócz pokrzepienia rodziców – żadnej interwencji ze strony lekarza. (2015)

Piśmiennictwo

1. Sant'Anna A., Hammes P.S., Porporino M. i wsp.: Use of Cyproheptadine in Young Children With Feeding Difficulties and Poor Growth in a Pediatric Feeding Program. Journal of Pediatric Gastroenterology & Nutrition 2014; 59 (5): 674–678
2. Chinuck R., Dewar J., Baldwin D.R. i wsp.: Appetite stimulants for people with cystic fibrosis. The Cochrane Collaboration and published in The Cochrane Library, 2014; 7 
3. Cuvelier G.D., Baker T.J., Peddie E.F. i wsp.: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial of Megestrol Acetate as an Appetite Stimulant in Children With Weight Loss Due to Cancer and/or Cancer Therapy. Pediatr. Blood Cancer, 2014; 61: 672–679
4. Stiehm E.R.: Approach to the child with recurrent infections. UpToDate Literature review current through: Sep 2015