Podstawowym obowiązkiem prawnym i zawodowym lekarza jest ochrona ludzkiego zdrowia i życia. Ochrona informacji o pacjencie jest hierarchicznie niższą wartością, która w razie kolizji z ochroną zdrowia i życia ustępuje im pierwszeństwa. Dlatego polskie prawo przewiduje wyjątki od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Lekarz nie ma obowiązku zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta, lub innych osób. Zgodnie z prawem lekarz może więc ujawnić tajemnicę lekarską w przypadku, gdy w jego ocenie przemoc rówieśnicza może stanowić realne niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia innych zagrożonych nią osób. Zwalnia go z tajemnicy przepis ustawy.1 Jest to uzasadniony okolicznościami wyjątek od zasady zachowania dyskrecji, stosowany w zakresie niezbędnym do usunięcia stanu niebezpieczeństwa.2
Jeśli lekarz rozpoznaje, że ma do czynienia z przemocą w rodzinie,3 która obejmuje także przemoc psychiczną (np. groźby), lekarz może wszcząć procedurę „Niebieskiej Karty”,4 w ramach której istnieje możliwość uruchomienia ochrony dla ofiar przemocy i interdyscyplinarnej opieki nad rodziną. Wszczęcie procedury „Niebieskiej karty” ma szczególnie istotne znaczenie w przypadku przemocy w rodzinie w stosunku do osób zależnych (dzieci, niepełnosprawnych, seniorów). Wówczas możliwe jest zgłoszenie do sądu rodzinnego informacji o sytuacji dziecka w rodzinie, odebrania ofiary z rodziny i udzielenia jej schronienia (środek o charakterze izolacyjnym od sprawcy przemocy). Otwiera bowiem obszary specjalistycznej pomocy społecznej, psychologicznej, prawnej dla tych osób, które nie mają zdolności do samodzielnego przeciwdziałania przemocy z powodu złego stanu zdrowia, wieku lub niepełnosprawności.
W przypadku agresji małoletnich pacjentów bardzo ważna jest współpraca lekarza i rodziców lub opiekunów, uświadomienie powagi zaistniałej sytuacji, konieczności ich wzmożonego nadzoru nad zachowaniem dziecka, zapobieganie agresji, rozpoznanie ewentualnych zaburzeń rozwojowych i skierowanie do specjalisty (po pomoc psychologa i/lub psychiatry). Ujawnienie tajemnicy lekarskiej wbrew woli pacjenta lub jego opiekunów prawnych to rozwiązanie ostateczne, zawsze związane z ryzykiem utraty zaufania. Lekarz w pierwszej kolejności powinien dążyć do poinformowania osób zagrożonych przemocą o powstałym niebezpieczeństwie dla ich życia lub zdrowia za zgodą i akceptacją ujawnienia informacji przez opiekunów prawnych agresywnego dziecka lub nastolatka.5,6 Lekarz ma jednak uprawnienie do ujawnienia tajemnicy lekarskiej nawet wbrew woli pacjenta i jego rodziców ze względu na realne niebezpieczeństwo grożące życiu i zdrowiu pacjenta lub innych osób.
W przypadku podejrzenia przygotowania, usiłowania lub dokonania niektórych poważnych przestępstw, lekarz ma prawny obowiązek ich ujawnienia organom ścigania pod rygorem odpowiedzialności karnej7 (dotyczy: zabójstwa, pozbawienia człowieka wolności, spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, kwalifikowanych postaci zgwałcenia, wykorzystania bezradności innej osoby w celu odbycia stosunku lub innej czynności seksualnej, odbycia stosunku lub innej czynności seksualnej z małoletnim w wieku <15 lat).8
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej