Czy leczenie glistnicy należy powtórzyć?

Pytanie nadesłane do redakcji

U 2-letniego dziecka z uwagi na wyniki badań serologicznych sugerujących glistnicę (przeciwciała w surowicy przeciwko robakom z rodzaju Ascaris – IgG 49 NTU, IgG przeciwko Toxocara w normie; eozynofile w krwi obwodowej – 1100/µl, IgE całk. 196 IU/ml; kał w kierunku cyst pasożytów 3-krotnie ujemny), w leczeniu zastosowano albendazol (400 mg jednorazowo). W 2. dobie po podaniu leku dziecko zaczęło wydalać liczne glisty przez 2 kolejne dni. Czy kurację należy powtórzyć z uwagi na dużą liczbę wydalanych pasożytów? Czy należy – zgodnie z sugestią na wyniku badania parazytologicznego – wykonać ponowne badania po 3 tygodniach? Jeśli tak, to jakie: serologiczne czy badanie kału w kierunku pasożytów?

Odpowiedź

Fakt, że dziecko w 2. dobie po podaniu leku aktywnego przeciwko robakom obłym zaczęło wydalać glisty, nie tylko potwierdza właściwe rozpoznanie, ale też dowodzi skuteczności zastosowanej terapii. Zgodnie z zaleceniami leczenie glistnicy polega na podaniu:

• albendazolu doustnie (>2. rż. 400 mg jednorazowo),

• alternatywnie można zastosować mebendazol (100 mg co 12 godz. przez 3 dni lub 500 mg jednorazowo) lub pyrantel (11 mg/kg mc. [maks. 1,0 g], jednorazowo). Leczenie przeprowadzono więc prawidłowo i nie zaleca się jego powtarzania.

Korzystając z okazji przypomnę, że źródłem zarażenia glistą ludzką są pokarmy lub ziemia (geofagia u dzieci) skażone jajami glist, natomiast świeże jaja nie stanowią zagrożenia dla człowieka, dlatego niemożliwe jest samozarażenie. Jaja glisty, aby stały się zdolne do wywołania inwazji, wymagają dojrzewania w atmosferze tlenu w środowisku zewnętrznym, w temperaturze około 25°C, przez około 3 tygodni. Po tym okresie stają się odporne na czynniki środowiskowe i środki dezynfekcyjne, i przez wiele lat zachowują inwazyjność. Z tego powodu zarażony człowiek nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla drugiego człowieka, dlatego w przypadku glistnicy często spotykane odrobaczanie wszystkich osób mieszkających z chorym jest nieuzasadnione.

Podstawą rozpoznania glistnicy jest wykrycie dorosłych osobników lub jaj glisty w kale. Trzeba jednak pamiętać, że badanie to może dać wynik fałszywie ujemny, gdy osobniki w jelicie są młode i niedojrzałe płciowo (lub zbyt stare), co mogło mieć miejsce w opisanej sytuacji, szczególnie, że wystąpiła duża eozynofilia typowa dla fazy wędrówki larw.

Metody serologiczne mają przede wszystkim zastosowanie w badaniach populacyjnych i nie są przydatne u indywidualnych chorych – swoiste przeciwciała utrzymują się w surowicy latami, metody serologiczne mają małą czułość, dają reakcje krzyżowe, a na miano lub stężenie swoistych przeciwciał wpływa wiek i stan odżywienia dziecka, dlatego wynik badania serologicznego nie odpowie na pytanie czy skutecznie wyleczono glistnicę. W pewnych sytuacjach klinicznych pomocne mogą być badania obrazowe: zdjęcie RTG jamy brzusznej po doustnym podaniu środka cieniującego (w razie masywnej inwazji glist), RTG klatki piersiowej (nacieki Loeflera w czasie wędrówki larw) czy USG brzucha (glistnica dróg żółciowych).

Rokowanie jest dobre. Co ważne, glisty żyją maksymalnie 2 lata i nie rozmnażają się w organizmie człowieka (tzn. ich liczba się nie zwiększa).

Piśmiennictwo

1. Bethony J., Brooker S., Albonico M. i wsp.: Soil-transmitted helminth infections: ascariasis, trichuriasis, and hookworm. Lancet, 2006; 67: 1521–1532
2. Jasonek J., Szenborn L., Kuchar E.: Praktyczne aspekty rozpoznawania i leczenianajczęstszych chorób pasożytniczych. Family Medicine & Primary Care Review, 2008; 10: 3
3. WHO: http://www.who.int/wormcontrol/documents/en
4. Crompton D.W.T.: How much human Helminthiasis is in the world. J. Parasitol 1999;85: 397-403
5. Pawłowski Z.S., Stefaniak J.: Parazytologia w ujęciu wielodyscyplinarnym. Warszawa, PZWL, 2004
6. Kadłubowski R., Kurnatowska A.: Zarys parazytologii lekarskiej, Warszawa. PZWL 1999
7. Kucik C.J., Martin G.L., Sortor B.V.: Common intestinal parasites. Am. Fam. Physician, 2004; 169: 1161
8. Dold C., Holland C.V.: Ascaris and ascariasis. Microbes Infect., 2011; 13: 632-637
9. Lamberton P.H., Jourdan P.M.: Human ascariasis: Diagnostics update. Curr. Trop. Med. Rep., 2015; 2: 189-200