Jak leczyć owsicę u niemowląt? Czy w razie stwierdzenia owsicy u jednego z dzieci należy zastosować profilaktykę u pozostałych domowników?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Jak leczyć owsicę u niemowląt? Czy w razie stwierdzenia owsicy u jednego z dzieci należy zastosować profilaktykę u pozostałych domowników (zwłaszcza u młodszego rodzeństwa, np. noworodków i niemowląt)? Czy kobiety w ciąży i karmiące piersią obowiązują takie same zalecenia dotyczące postępowania w przypadku stwierdzenia owsicy lub zapobiegania?

Odpowiedź

To bardzo praktyczne pytanie. Podobnie jak w przypadku wszystkich terapii, decyzję o leczeniu owsicy podejmuje się na podstawie bilansu korzyści i ryzyka. Owsica, choć może być dokuczliwa (silny świąd odbytu), zwykle nie jest szkodliwa dla zdrowia, a przy ścisłym przestrzeganiu higieny ustępuje samoistnie w ciągu 2 tygodni. Ponadto w większości przypadków przebiega bezobjawowo.

Leczenie owsicy polega na podaniu 2 pojedynczych dawek leków w odstępie 2 tygodni – pierwsza dawka służy eliminacji zarażenia, druga ma zapobiec ponownej inwazji pasożytniczej (re-infestacji), która jest częstym zjawiskiem. W ogólnej populacji w leczeniu owsicy stosuje się:

• albendazol w dawce 400 mg (pojedyncza tabletka do przyjmowania z pokarmem)

• mebendazol w dawce 100 mg (tabletka do żucia)

• pyrantel w dawce 11 mg/kg mc. (maks. 1 g).

Najmniejsze doświadczenie mamy z leczeniem dzieci <2. roku życia i kobiet w ciąży. Wspomniane w pytaniu leczenie wszystkich domowników pozwala zmniejszyć ryzyko nawrotów zarażenia, które stanowią częsty problem w leczeniu owsicy. W zapobieganiu ponownym inwazjom zaleca się:

• leczenie wszystkich domowników lub całych społeczności (żłobki, przedszkola, pensjonariusze placówek opiekuńczych)

• działania higieniczne, które przerywają transmisję zarażenia (np. mycie mydłem rąk przed każdym posiłkiem, krótkie obcinanie paznokci, unikanie obgryzania paznokci i drapania się w okolicę odbytu, codzienne poranne kąpiele, aby zmyć jaja owsika ze skóry, codzienna zmiana i pranie bielizny, bielizny pościelowej, piżam i prześcieradeł)

• częste odkurzanie i mycie podłóg.

Jak wspominałem, ze względu na ograniczone doświadczenia trudno ocenić bezpieczeństwo stosowania leków przeciwpasożytniczych w ciąży i w okresie niemowlęcym. Jeżeli mamy do czynienia z bezobjawowym zarażeniem niemowlęcia lub ciężarnej, najbezpieczniej jest powstrzymać się od leczenia. Jeżeli natomiast ciężarna cierpi na zaburzenia snu związane z nasilonym świądem, zapalenie pochwy, nawracające zakażenia dróg moczowych, traci na masie i jest zarażona owsikami, to są wskazania do rozpoczęcia leczenia przeciwpasożytniczego.

O ile to możliwe, leczenie ciężarnych należy odroczyć do III trymestru ciąży, ponieważ w tym czasie znacznie zmniejsza się ryzyko szkodliwego działania terapii dla płodu (pyrantel posiada kategorię C wg FDA). Wiadomo, że w czasie karmienia piersią można bezpiecznie stosować mebendazol, gdyż ten lek jest wydalany z mlekiem w śladowej ilości, poniżej progu wykrywalności. W piśmiennictwie opisano przypadek kobiety skutecznie leczonej pyrantelem w 33. tygodniu ciąży.

Żaden z dostępnych leków przeciwpasożytniczych nie jest zarejestrowany do stosowania u niemowląt, dlatego nie obejmuje się ich leczeniem w przypadku stwierdzenia owsicy u domowników. Zalecenie profilaktycznego leczenia domowników wynika ze względów ekonomicznych – według WHO koszty takiego leczenia są 10-krotnie niższe niż diagnostyka pozostałych członków rodziny. Zatem u niemowląt leczenie profilaktyczne warto w razie potrzeby zastąpić diagnostyką. Ze względu na rzadkie występowanie owsicy w tej grupie wiekowej, w praktyce nie ma problemów z leczeniem niemowląt. W razie konieczności można zastosować każdy z wymienionych leków, pamiętając, że będzie to postępowanie off-label.

Piśmiennictwo

1. Truscott J., Abebe A., Donkers K. i wsp.: Recognizing common parasitic infestations. JAAPA, 2017; 30 (5): 1–6
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Enterobiasis. www.cdc.gov/parasites/pinworm/index.html
3. Bharti B., Bharti S., Khurana S.: Worm infestation: diagnosis, treatment and prevention. Indian. J. Pediatr., 2018; 85 (11): 1017–1024
4. Weatherhead J.E., Hotez P.J.: Worm infections in children. Pediatr. Rev., 2015; 36 (8): 341–352
5. Vose L.: Pinworm in pregnancy. J. Midwifery Womens Health, 2012; 57 (2): 184–187
6. Savioli L., Crompton D.W., Neira M.: Use of antihelminthic drugs during pregnancy. Am. J. Obstet. Gynecol., 2003; 188: 5–6