Jakie leki hepatoprotekcyjne są dostępne w Polsce i jakie są wskazania do ich podawania? Czy są skuteczne i bezpieczne?

Wśród zarejestrowanych w Polsce leków hepatoprotekcyjnych dostępne są m.in.: sylibinina, asparginian ornityny, niezbędne fosfolipidy (fosfatydylocholina) oraz kwas ursodezoksycholowy (UDCA).

Metaanaliza badań z randomizacją, przeprowadzona przez Cochrane Collaboration, neguje korzyści ze stosowania sylibininy w alkoholowym uszkodzeniu wątroby i zapaleniach na tle wirusowym. Jednocześnie autorzy zwracają uwagę na małą wartość metodologiczną większości z dotychczas przeprowadzonych badań.

Niezbędne fosfolipidy zawierają fosfatydylocholinę, która uczestniczy w regeneracji błon hepatocytów i sugeruje się, że stąd wynika ich potencjalne działanie hepatoprotekcyjne. Niedawno opublikowano zachęcające doniesienia dotyczące korzyści z zastosowania fosfatydylocholiny w alkoholowym uszkodzeniu wątroby. Na podstawie badań doświadczalnych postulowano, że zmniejsza ona tempo włóknienia wątroby indukowanego etanolem oraz hamuje aktywność cytochromu P-450 2E1. Nie znajduje to jednak na razie potwierdzenia klinicznego w prospektywnych badaniach doświadczalnych. Jeszcze mniej przekonujące dowody wskazują na skuteczność fosfatydylocholiny w toksycznym uszkodzeniu wątroby, stłuszczeniu i zapaleniach wirusowych.

Asparaginian ornityny znajduje zastosowanie w leczeniu encefalopatii wątrobowej. Dane pochodzące z kilku badań z randomizacją potwierdzają skuteczność asparaginianu ornityny w zmniejszaniu stężenia amoniaku w surowicy, poprawę czynności umysłowych, parametrów psychometrycznych i zapisu EEG, zwłaszcza u pacjentów z zaawansowaną encefalopatią i w przypadku podaży dożylnej.

UDCA stosuje się przede wszystkim w cholestatycznych chorobach wątroby. Po jego podaniu obserwuje się poprawę biochemicznych parametrów funkcji wątroby oraz złagodzenie świądu. Metaanaliza badań z randomizacją prowadzonych u pacjentów z pierwotną marskością żółciową wątroby wykazała, że UDCA poprawia laboratoryjne wykładniki funkcji wątroby oraz opóźnia progresję choroby w jej początkowym stadium, wydłuża przeżywalność pacjentów i zmniejsza liczbę przeszczepień wątroby. Obiecujące dane uzyskano w badaniach dotyczących zastosowania UDCA w pierwotnym stwardniającym zapaleniu dróg żółciowych, toksycznym uszkodzeniu wątroby z komponentem cholestatycznym oraz cholestatycznych powikłaniach całkowitego żywienia pozajelitowego. Według Cochrane Collaboration, UDCA jest nieskuteczny w NAFLD. Odległych korzyści ze stosowania UDCA u chorych na mukowiscydozę nie potwierdzono także w przeglądzie systematycznym piśmiennictwa przeprowadzonym przez Cochrane. Wątpliwy jest również efekt leczenia kamicy żółciowej, choć u tych pacjentów UDCA poprawia komfort życja i zmniejsza dolegliwości bólowe.

W podsumowaniu należy stwierdzić, że skuteczność dostępnych leków hepatoprotekcyjnych, z niewielkimi wyjątkami, nie została dotychczas wiarygodnie udokumentowana w dobrze zaplanowanych, prospektywnych badaniach klinicznych. W związku z tym wskazania do ich powszechnego stosowania w chorobach wątroby są ograniczone. Nie odnotowano natomiast poważnych działań niepożądanych związanych ze stosowaniem wymienionych preparatów. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Rambaldi A., Jacobs B.P., Iaquinto G., Gluud C.: Milk thistle for alcoholic and/or hepatitis B or C liver diseases–a systematic Cochrane hepatobiliary group review with metaanalyses of randomized clinical trials. Am. J. Gastroenterol., 2005; 100 (11): 2583–2591
2. Lieber C.S., Weiss D.G., Groszmann R. i wsp.: Veterans Affairs cooperative study of polyenylphosphatidylcholine in alcoholic liver disease. Clin. Exp. Res., 2003; 27: 1765–1772
3. Poo J.L., Góngora J., SánchezAvila F. i wsp.: Efficacy of oral LornithineL-aspartate in cirrhotic patients with hyperammonemic hepatic encephalopathy. Results of a randomized, lactulosecontrolled study. Ann. Hepatol., 2006; 5 (4): 281–288
4. Shi J., Wu C., Lin Y. i wsp.: Longterm effects of middose ursodeoxycholic acid in primary biliary cirrhosis: a metaanalysis of randomized controlled trials. Am. J. Gastroenterol., 2006; 101: 1529–1538
5. Orlando R., Azzalini L., Orando S., Lirussi F.: Bile acids for nonalcoholic fatty liver disease and/or steatohepatitis. Cochrane Database Syst. Rev., 2007; 24: CD005160