Ostatnio pojawiły się doniesienia o zwiększonej zapadalności na pierwotnego raka wątroby u osób spożywających zioła i ziołowe herbaty. Jakich ziół to dotyczy? Czy herbaty koperkowe dla dzieci są bezpieczne?

Powyższe doniesienia nie znajdują szerszego potwierdzenia w piśmiennictwie medycznym, a składników ziołowych nie wymienia się wśród istotnych czynników ryzyka pierwotnego raka wątroby u ludzi. Warto jednak zwrócić uwagę, że istnieje wiele gatunków (blisko 6000) ziół zawierających silnie hepatotoksyczne alkaloidy pirylizydynowe. Należą do nich rośliny z rodzin Boraginaceae (wszystkie gatunki, m.in. z rodzaju Heliotropium, Symphytum), Compositae (gatunki z rodzaju Senecio, Tussilago), Leguminosae (gatunki z rodzaju Crotalaria). W medycynie naturalnej znajdują one zastosowanie jako leki w stanach zapalnych i alergiach skórnych. Dotychczas udowodniono, że ich przewlekłe spożywanie zwiększa ryzyko rozwoju choroby zarostowo-zakrzepowej żył wątrobowych, prowadzącej w różnym tempie do marskości i niewydolności wątroby. Opisywano zwiększoną umieralność wskutek ekspozycji na te zioła w słabo rozwiniętych regionach Azji i Afryki, gdzie spożywanie mieszanek ziołowych jest silnie zakorzenione w tradycji ludowej lub istnieje duże ryzyko zanieczyszczenia nimi produktów żywnościowych (mleko, zboże, miód itp.).

W badaniach doświadczalnych prowadzonych na modelach zwierzęcych wykazano, że alkaloidy pirylizydonowe (zwłaszcza retronektyna i heliotrydyna) są silnymi karcynogenami zwiększającymi ryzyko m.in. pierwotnego raka wątroby. Podobne przypadki u ludzi występują incydentalne i są słabo udokumentowane. Uważa się, że wspomniane alkaloidy mogą hipotetycznie pełnić rolę kofaktorów karcynogenezy w przypadku współwystępowania innych czynników ryzyka, na przykład zakażenia HBV.

Rozsądne wydaje się unikanie spożywania wymienionych ziół oraz spożywania mieszanek ziołowych nieznanego pochodzenia bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Z kolei niektóre zioła mogą wykazywać korzystne działanie na wątrobę. Na przykład w metaanalizie 8 badań potwierdzono skuteczność zielonej herbaty w zmniejszaniu ryzyka raka wątroby.

Koperek (Foeniculum) w herbatce dla niemowląt lub stosowany jako przyprawa jest bezpieczny dla zdrowia. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Steenkamp V., Stewart M.J., Zuckerman M.: Clinical and analytical aspects of pyrrolizidine poisoning caused by South African traditional medicines. Ther. Drug Monit., 2000; 22: 302–306
2. Pittler M.H., Ernst E.: Systematic review: hepatotoxic events associated with herbal medicinal products. Aliment. Pharmacol. Ther., 2003; 18 (5): 451–471
3. Sing M.F., Yang W.S., Gao S. i wsp.: Epidemiological studies of the association between tea drinking and primary liver cancer: a meta-analysis. Eur. J. Cancer Prev., 2011; 20 (3): 157–165