Czy można bezpiecznie stosować u dzieci żele do fluoryzacji zębów w warunkach domowych?

Warunkiem bezpieczeństwa profilaktyki fluorkowej jest indywidualny dobór metod profilaktycznych odpowiednich do wieku dziecka i ryzyka próchnicy, z uwzględnieniem ekspozycji na związki fluoru pochodzące z różnych źródeł. Nieprzestrzeganie zasad profilaktyki fluorkowej jest obarczone ryzykiem zatruć ostrych i przewlekłych.

Preparaty fluorkowe w postaci żeli należy stosować u dzieci po 6. roku życia, przede wszystkim w gabinecie stomatologicznym – 2 razy w roku przy umiarkowanym ryzyku próchnicy lub 4 razy w roku przy ryzyku dużym. Należy pamiętać, że żele fluorkowe stosowane profesjonalnie zawierają około 10 razy więcej fluoru niż pasta do zębów (12 300 ppm F– żel; 1,450 ppm F– pasta). Zawartość fluoru w żelach do domowego użytku jest mniejsza i wynosi 500 ppm F (0,5%). W warunkach domowych dzieci w wieku <9 lat w trakcie stosowania żelu muszą być nadzorowane przez rodziców, istnieje bowiem ryzyko jego połknięcia. Po zakończeniu stosowania żelu trzeba wypluć ślinę. Nie należy płukać jamy ustnej oraz jeść przynajmniej pół godziny.

Żele są zalecane do stosowania w domu u pacjentów z kserostomią, o umiarkowanym i dużym ryzyku choroby próchnicowej, podczas leczenia ortodontycznego, w trakcie terapii przeciwnowotworowej i po niej. W przypadku dzieci szczególnie narażonych na próchnicę, np. pacjenci z aparatami ortodontycznymi, 0,5% żel można stosować 2–3 razy w tygodniu, ewentualnie 2 razy dziennie. Kilka dni przed rozpoczęciem radioterapii pacjent powinien rozpocząć codzienną aplikację żelu. Stosowanie żelu z fluorem przez 5 minut dziennie jest uważane za skuteczną metodę zapobiegania próchnicy po napromienianiu.

Warto podkreślić brak konieczności wprowadzania innych metod profilaktyki egzogennej niż szczotkowanie zębów pastą z fluorem dwa razy dziennie u dzieci z małym ryzykiem próchnicy.

Piśmiennictwo

1. Marinho V.C.C., Worthington H.V., Walsh T., Chong L.Y.: Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Clinical Answers, 2015; www.cochraneclinicalanswers.com
2. Marinho V.C.C., Higgins J., Logan S., Sheiham A.: Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst. Rev., 2002; (2): CDO002280
3. Marinho V.C.C., Higgins J.P.T., Sheiham A., Logan S.: Combinations of topical fluoride (toothpastes, mouthrinses, gels, varnishes) versus single topical fluoride for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst. Rev., 2004; (1): CD002781
4. Lewis Ch.W.: Fluoride and Dental Caries Prevention in Children. Pediatr. Rev., 2014; 35: 3
5. Alexander S.A., Ripa L.W.: Effects of self-applied topical fluoride preparations in orthodontic patients. Angle Orthod., 2000; 70: 424–430
6. Guidelines on the use of fluoride in children: an EAPD policy document. Eur. Arch. Paediatr. Dent., 2009; 10 (3): 129–135
7. Guideline on Fluoride Therapy. AAPD, 2014, www.aapd.org
8. Olczak-Kowalczyk D., Borysewicz-Lewicka M., Adamowicz-Klepalska B. i wsp.: Stanowisko polskich Ekspertów dotyczące indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży. Nowa Stomat., 2016; 1: 47–73
9. Turska-Szybka A., Olczak-Kowalczyk D.: Zastosowanie środków profilaktycznych z wysokim stężeniem fluoru u dzieci i młodzieży. Możliwości i ograniczenia. Nowa Stomat., 2012; 3: 102–107
10. Weyant R.J., Tracy S.L., Anselmo T.T. i wsp.; American Dental Association Council on Scientific Affairs Expert Panel on Topical Fluoride Caries Preventive Agents. Topical fluoride for caries prevention: executive summary of the updated clinical recommendations and supporting systematic review. J. Am. Dent. Assoc., 2013; 144 (11): 1279–1291
11. Olczak-Kowalczyk D., Wagner L.: Zapobiegania i leczenie choroby próchnicowej u dzieci. Borgis, Warszawa 2013: 67–93
12. Poulsen S.: Fluoride-containing gels, mouth rinses and varnishes: An update of evidence of efficacy. Eur. Arch. Paed. Dent., 2009; 10 (3): 157–161
13. Adamowicz-Klepalska B., Borysewicz-Lewicka M., Dobrzańska A. i wsp.: Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży. Niezależny Panel Ekspertów. J. Stomat., 2013; 66 (4): 428–453
14. Altenburger M.J., Schirrmeister J.F., Wrbas K.-T. i wsp.: Fluoride Uptake and Remineralisation of Enamel Lesions after Weekly Application of Differently Concentrated Fluoride Gels. Caries Res., 2008; 42: 312–318
15. Irish Oral Health Services Guideline Initiative. Topical Fluorides: Guidance on the use of topical fluorides for caries prevention in children and adolescents in Ireland, 2008
16. Borysewicz-Lewicka M., Opydo-Szymaczek J., Opydo J.: Fluoride ingestion after brushing with a gel containing a high concentration of fluoride. Biol. Trace Elem. Res., 2007; 120 (1–3): 114–120