Czy w przypadku uczulenia zawsze po spożyciu alergenu występuje reakcja alergiczna?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy w przypadku uczulenia zawsze po spożyciu alergenu występuje reakcja alergiczna? Czy istnieje jakaś progowa ilość, po przekroczeniu której dopiero pojawiają się objawy? Czy zależy to od rodzaju alergii (IgE-zależna i IgE-niezależna)?

Odpowiedź

Uczulenie (obecność sIgE dla alergenu pokarmowego bez udokumentowanej reakcji klinicznej na pokarm) należy odróżnić od klinicznie jawnej alergii (objawy kliniczne reakcji alergicznej). Dawka progowa jest to najmniejsza ilość alergenu pokarmowego, która wywołuje systemowe objawy reakcji alergicznej. Ustala się ją zwykle podczas doustnej prowokacji pokarmowej indywidualnie dla każdego pacjenta, a u pacjentów z alergią IgE-zależną zwykle wiąże się to z planowaną immunoterapią swoistą (odczulaniem).

Wielkość dawki progowej zależy od wielu czynników zależnych i niezależnych od pacjenta. Do tych zależnych od pacjenta należą: stężenie sIgE, współistnienie innych chorób (mastocytoza, zakażenie), w tym alergicznych (astma, AZS), wykonywany w danym momencie wysiłek fizyczny, przyjmowanie leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych [NLPZ]) i używek. Czynniki niezależne od pacjenta to: rodzaj alergenu (w przypadku tzw. alergenów dużego ryzyka dawka progowa może być mniejsza), stopień przetworzenia danego alergenu, rodzaj innego pokarmu podany jednocześnie z alergenem.

Po spożyciu pokarmu w ilości mniejszej niż dawka progowa można się spodziewać, że klinicznie jawna reakcja alergiczna nie wystąpi, natomiast po jej przekroczeniu zwykle dochodzi do takiej reakcji. W przypadku bardzo małej grupy pacjentów już śladowa ilość alergenu (np. resztki na talerzu lub sztućcach, a nawet ilość zawarta w parze wodnej podczas gotowania lub smażenia pokarmu) może spowodować ciężką, zagrażającą życiu reakcję alergiczną. Natomiast u większości pacjentów istnieje korelacja między ciężkością objawów a ilością spożytego pokarmu, czyli im większa dawka alergenu, tym cięższe są objawy reakcji.

Raz ustalona dawka progowa nie gwarantuje jednak, że po spożyciu mniejszej ilości pokarmu nie wystąpi reakcja. Pacjent może wielokrotnie przyjmować określoną bezpieczną ilość alergenu, natomiast w szczególnych sytuacjach (np. w przypadku zakażenia z gorączką albo dużego wysiłku fizycznego) wcześniej tolerowana dawka spowoduje wystąpienie klinicznie jawnej reakcji alergicznej.

U pacjentów z alergią IgE-zależną dawkę progową zwykle określa się podczas próby prowokacji pokarmowej, natomiast w przypadku alergii IgE-niezależnej proces ten jest złożony i trudny. Alergia na pokarmy IgE-niezależna, czyli opóźniona, nie manifestuje się objawami natychmiast. Kumulacja ilości spożytego alergenu na przestrzeni dni (np. w przebiegu alergicznego zapalenia prostnicy i okrężnicy wywołanego przez białka pokarmowe [FPIAP]), a nawet tygodni (eozynofilowe zapalenie przełyku) związana jest z wystąpieniem objawów systemowych. W przypadku FPIES w szczególnych przypadkach można podjąć próbę ustalenia dawki progowej po spełnieniu określonych kryteriów. W jednym z opublikowanych badań wykazano, że w takim przypadku wynosi ona 30 ml mleka krowiego.

Piśmiennictwo

1. Blom W.M., Vlieg-Boerstra B.J., Kruizinga A.G. i wsp.: Threshold dose distributions for 5 major allergenic foods in children. J. Allergy Clin. Immunol., 2013; 131 (1): 172–179
2. Purington N., Chinthrajah R.S., Long A. i wsp.: Eliciting dose and safety outcomes from a large dataset of standardized multiple food challenges. Front. Immunol., 2018; 9: 2057