Czy ograniczanie ekspozycji na roztocza kurzu domowego wpływa na nasilenie objawów alergicznego nieżytu nosa u uczulonych dzieci?

26-08-2016
dr n. med. Urszula Jedynak-Wąsowicz
Oddział Pulmonologii, Alergologii i Dermatologii Kliniki Chorób Dzieci Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie

Roztocza, to niewielkie pajęczaki (od 1/4 do 1/3 mm, niewidoczne gołym okiem), bytujące w materacach, pościeli (kołdry, poduszki), dywanach, meblach tapicerowanych, a nawet zabawkach pluszowych. Najbardziej sprzyjającym środowiskiem dla ich rozwoju jest temperatura około 20–25°C oraz względna wilgotność powietrza 70–80%. Żywią się złuszczonym naskórkiem człowieka (dorosła osoba „zrzuca” ok. 1,5 g naskórka w ciągu dobry, co wystarcza, aby wyżywić prawie milion roztoczy). W kurzu domowym żyją najczęściej roztocza mączne (Dermatophagoides farinae) i skórożarłoczek skryty (Dermatophagoides pteronissinus). Alergenami roztoczy są zarówno części ich ciała, jak i enzymy proteolityczne zawarte w ich odchodach. Większość roztoczy ginie w ekstremalnych temperaturach (bardzo niskie i bardzo wysokie) oraz w środowisku o małej wilgotności (ok. 30%).

Objawy alergii na roztocza kurzu domowego w przebiegu ANN mogą być bardzo uciążliwe. Najczęściej są to: przewlekła niedrożność nosa, napady kichania, świąd nosa i gardła, zespół ściekającej wydzieliny po tylnej ścianie gardła, kaszel.

Metody unikania i ograniczania ekspozycji na alergen są skuteczne, jeśli alergen główny wywołujący objawy u chorego został całkowicie wyeliminowany lub zmniejszono jego stężenie do wartości, która nie powoduje objawów. W przypadku roztoczy kurzu domowego nie jest to możliwe.

W piśmiennictwie opisano wiele sposobów ograniczania ekspozycji na alergeny roztoczy, lecz żaden z nich stosowany pojedynczo nie jest na tyle skuteczny, aby znacząco zmniejszał objawy alergii.

Co kilka lat autorzy z Cochrane Library przeprowadzają i uaktualniają systematyczny przegląd piśmiennictwa dotyczący profilaktyki przeciwroztoczowej. W ostatnim przeglądzie (2012 r.) analizie poddano 9 badań (łącznie 501 chorych). Badania dotyczyły skuteczności tzw. programu kontroli środowiska sypialnianego przy zastosowaniu: nieprzepuszczalnych dla roztoczy pokrowców na materace (4 badania), akarycydów – chemicznych środków roztoczobójczych, niszczących zarówno larwy, jak i jaja roztoczy (2 badania), odkurzaczy z filtrem HEPA (2 badania), akarycydów łącznie z nieprzepuszczalnymi dla roztoczy pokrowcami (1 badanie). W 7 z tych badań wykazano istotne zmniejszenie stężenia roztoczy kurzu domowego. Wyciągnięto wnioski, że najskuteczniejszym i najbardziej obiecującym sposobem eliminacji alergenów roztoczy jest stosowanie akarycydów zarówno jako pojedyncza interwencja, jak i jako część kompleksowej profilaktyki opartej na zastosowaniu łącznie z odkurzaczem z filtrem HEPA i pokrowcami na materace o odpowiedniej strukturze (nieprzepuszczającej roztoczy i ich alergenów). Jednak siła tych zaleceń jest słaba.

Akarycydy są szeroko dostępne w Polsce, jednak są dosyć drogie. Aby były skuteczne, należy je stosować kilka do kilkunastu razy w roku, co może być uciążliwe ze względu na ich nieprzyjemny zapach.

Zastosowanie nieprzepuszczalnych dla roztoczy pokrowców na materace jako pojedynczej interwencji nie jest skuteczne i nie przynosi oczekiwanych korzyści. Potwierdzeniem tego jest kolejna metaanaliza z 2014 roku dotycząca wyłącznie stosowania pokrowców na materace. Przeanalizowano łącznie 24 badania (5132 pacjentów). Sformułowano wniosek, że nieprzepuszczalne dla roztoczy pokrowce na materace nie są skuteczne w zapobieganiu pierwotnej alergii na roztocza kurzu domowego ani we wtórnej profilaktyce objawów ANN.

Podsumowując, nie potwierdzono skuteczności klinicznej ograniczenia ekspozycji na alergeny roztoczy kurzu domowego dla następujących interwencji:

  • stosowanie nieprzepuszczalnych dla roztoczy pokrowców na materace

  • pranie pościeli w temperaturze 60°C i wyższej

  • stosowanie odkurzaczy z filtrem HEPA

  • mrożenie lub pranie pluszowych zabawek

  • zastąpienie dywanów drewnianą lub panelową podłogą.

Rozszerzony program kontroli środowiska sypialnianego (nieprzepuszczalne pokrowce na materace, odkurzacz z filtrem HEPA, akarycydy) oraz stosowanie akarycydów jako jedynego środka zaradczego są skuteczne (niska siła zaleceń).

Zgodnie z wytycznymi ARIA (2015), żadna z metod usuwania roztoczy wykorzystana jako jedyny środek zaradczy nie jest wystarczająco skuteczna, aby zalecać ją jako element postępowania zmierzającego do redukcji objawów ANN.

Należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne oparte na lekach przeciwhistaminowych i donosowych GKS istotnie redukuje objawy alergii. Z obecnie dostępnych metod kontroli objawów ANN najskuteczniejsza jest immunoterapia swoista na alergeny roztoczy kurzu domowego.

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej