Na czym polega test IGRA i jakie są jego normy? Co oznacza dodatni wynik testu? Gdzie można ten test wykonać?

Testy IGRA, oparte na pomiarze wydzielania interferonu γ (interferon γ release assay), stanowią alternatywę dla próby tuberkulinowej i są przeznaczone do wykrywania utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy. Pierwszy z dostępnych na rynku testów IGRA opiera się na technologii ELISA i pomiarze stężenia IFN-γ wydzielanego ex vivo po inkubacji pełnej krwi z białkami o strukturze białek wytwarzanych w warunkach naturalnych przez M. tuberculosis (QuantiFERON-TB Gold i QuantiFERON-TB Gold In Tube, Cellestis Ltd, Carnegie Australia). W drugim z testów IGRA stosuje się metodę ELISPOT (enzyme-linked immunospot assay [T-SPOT.TB, Oxford Immunotec, Abingdon, UK]) i zlicza się komórki wydzielające IFN-γ po inkubacji komórek jednojądrzastych z krwi obwodowej z tymi antygenami (T-SPOT.TB, Oxford Immunotec).

Testy IGRA wykrywają odpowiedź immunologiczną przeciwko białkom ESAT-6 i CFP-10 (test QuantiFERON-TB Gold In-Tube ma dodatkowo białko TB7.7). Antygeny te są bardzo swoiste dla prątków gruźlicy i – z pojedynczymi wyjątkami – nie występują w prątkach niegruźliczych. W obu testach wytwarzanie IFN-γ w pobranej próbce krwi porównuje się z kontrolą dodatnią i ujemną. Kontrola ujemna umożliwia ocenę nieswoistej odpowiedzi tła, a kontrola dodatnia służy do oceny ogólnej odpowiedzi limfocytów T po stymulacji fitohemaglutyniną. Brak odpowiedzi na mitogen opisuje się jako „wynik nieokreślony”. Wyniki nieokreślone otrzymuje się u małych dzieci oraz w stanach immunosupresji, a oznaczają one, że na podstawie testu nie można ustalić, czy badana osoba jest zakażona prątkiem gruźlicy. Niekiedy nieokreślone wyniki są konsekwencją błędów technicznych (np. przechowywanie krwi w lodówce, oziębianie materiału przed inkubacją powodujące anergię komórkową, niewłaściwy transport i obróbka), dlatego bardzo ważne jest właściwe postępowanie z pobraną próbką, zgodnie z zaleceniami producenta testów.

Wynik testu Quantiferon TB Gold jest dodatni, gdy stężenie IFN-γ wynosi ≥0,35 IU/ml i jednocześnie jest o 25% większe od stężenia w próbie ujemnej.

Wynik testu T-SPOT.TB interpretuje się jako dodatni, gdy liczba komórek wydzielających IFN-γ wynosi ≥8.

Testy IGRA mają przewagę nad próbą tuberkulinową przede wszystkim ze względu na fakt, że antygeny stosowane w tych testach nie występują w prątkach BCG, a zatem wcześniejsze szczepienie BCG nie ma żadnego wpływu na wynik IGRA. Wynik testów IGRA, podobnie jak wynik próby tuberkulinowej, może być dodatni w dwóch sytuacjach o całkiem innym znaczeniu klinicznym: (1) gdy badana osoba jest zdrowa, ale zakażona prątkiem gruźlicy oraz (2) gdy jest chora na gruźlicę.

U dzieci w wieku <5 lat testy IGRA są mniej czułe niż w starszych grupach wiekowych. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc u dzieci w wieku <5 lat należy wykonywać łącznie IGRA i próbę tuberkulinową. Do rozpoznania zakażenia prątkami gruźlicy wystarczy jeden wynik dodatni (próba tuberkulinowa ≥5 mm). Ujemny wynik obu testów nie wyklucza utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy, dlatego u małych dzieci, które miały kontakt z chorym prątkującym, należy wdrożyć leczenie profilaktyczne izoniazydem, oczywiście po wykluczeniu aktywnej postaci gruźlicy, bez względu na wynik próby tuberkulinowej lub IGRA.

Testy IGRA wykonuje wiele laboratoriów w większych miastach Polski. (kwiecień 2014 nowe)

Piśmiennictwo

1. Augustynowicz-Kopeć E., Demkow U., Korzeniewska-Koseła M. i wsp.: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci. Pneumonol. Alergol. Pol., 2013; 81 (4): 323–379
2. Korzeniewska-Koseła M.: Postępowanie wobec osób z kontaktu z chorym na gruźlicę – aktualne zalecenia dla krajów europejskich o małej częstości występowania gruźlicy i polska perspektywa. Med. Prakt., 2011; 2 (240): 37–49
3. Korzeniewska-Koseła M.: Postępowanie wobec osób z kontaktu z chorym na gruźlicę. Zalecenia europejskie i polska perspektywa z uwzględnieniem zagadnień pediatrycznych. Med. Prakt. Pediatr., 2011; 6 (78): 34–44
4. Menzies D., Schwartzman K., Pai M.: Immune-based tests for tuberculosis. W: Schaaf H., Zumla A. (eds.): Tuberculosis a comprehensive clinical reference. Saunders, Europe, 2009: 179–197
5. ?Abubakar I., Stagg H., Whitworth H., Lalvani A.: How should I interpret an interferon gamma release assay result for tuberculosis infection. Thorax, 2013; 68: 298–301